Het wordt beschouwd als dé uitdaging van een parfumeur: het creëren van het absolute rozenparfum dat alle andere absolute rozenparfums overbodig maakt. Niet eenvoudig: de ingrediënten zijn beperkt. Waar het op neerkomt, is dat een neus de geschiedenis van de ‘war of the roses’ kent, zijn fantasie gebruikt en dit vol verbeelding presenteert waardoor je zegt: “Dit is de ware!”
De rozentuin
Over de hele wereld beroemd, over de hele wereld gekopieerd: de Engelse rozentuin. Hij is uitgegroeid tot ultiem symbool van pastoraal geluk, een toevluchtsoord waar alle verworvenheden en hectiek van de moderne tijd niet welkom zijn. Die worden aan het verroeste, uit zijn scharnieren hangende tuinhek geweerd: iPhone uit, rust aan! Genieten van de geur van de met liefde en zorg gekweekte rozen. Nu hoop ik dat ik anglofielen niet beledig, maar the english rose garden is een Franse uitvinding. Want de populariteit van het ‘eigenhandig’ telen van rozen danken we, zo wordt beweerd, aan de eerste vrouw van Napoléon Bonaparte, Joséphine de Beauharnais (1763-1814). Bij haar paleis Malmaison richtte zij een rozentuin in met alle bekende variëteiten. Hierdoor ontstond in de 18de en 19de eeuw in kringen met tijd en geld in overvloed een rosarium-manie. En deze liefde is sindsdien niet bekoeld.
Wat heeft de roos?
Het antwoord is simpel. Een roos maakt altijd indruk. Niet alleen in een weelderige bos, ook als individu. Niet alleen in een minutieus onderhouden rosarium, ook in een verwilderde tuin. De roos is een van de weelderigst ruikende bloemen die de tuinier voor een kleine liefderijke inspanning beloont met een overdadige weelde. Wat jammer nu: van de meeste rozen kun je alleen ‘live’ genieten in een tuin; ze laten zich niet vangen in een parfum. De neus die het wonder van de roos in een parfum wil omzetten is aangewezen op de rosa damascena en rosa centifolia. Afhankelijk waar ze vandaan komen, kennen ze een heel eigen ‘bouguet’, ook wel ‘terroir’ genoemd. Heel geliefd: de Turkse, Marokkaanse en Bulgaarse roos. En de rosa centifolia die bloeit op de velden rondom de voormalige hoofdstad van de parfumindustrie – Grasse – heet daar ‘rose de maie’.
Een roos met kruiden- of fruitaccent
Ruik je de geëxtraheerde essence van rosa damascena en rosa centifolia, dan denk je niet direct aan een puur rozenparfum: vol, zwaar en niet bepaald bloemig. Hier begint dan de schone taak van de neus naar andere bloemen te zoeken waardoor de roos als het ware begint te ademen. Dat ruik je overtuigend in Eau Suave van Parfum d’Empire. De neus van dit nichehuis, Marc Antoine Corticciato, laat je denkbeeldig wandelen door de rozentuin van Joséphine Beauharnais – tot haar ontmoeting met ‘de bedwinger van Europa’ door intimi Rose genoemd. Deze wandeling is de moeite waard. Wat een pracht. Wat een nuances. Lang geleden dat het chypre-concept zo licht, maar zo vol werd geïnterpreteerd. In Eau Suave fuseren drie ‘voorstellingen van een roos’. Een gekruide, een fruitige en een roos met theeaccent. De eerste wordt opgeroepen door een mengeling van korianderzaad, saffraan, peper en roos. De tweede door perzik, framboos, abrikoos en roos. De laatste voorstelling wordt opgevoerd door roosessence vermengd met aldehyden die Eau Suave een lichtfrisse toets geven. Aan deze rozenweelde kleeft aangenaam het chypre-akkoord van eikenmos, patchoeli en musk, begeleid door een zoetheid die zweeft tussen honing en vanille. Heel mooi, heel elegant, heel klassiek.
De rozen van Guerlain
Dit kun je ook zeggen van Une Rose Chyprée van autodidact Andy Tauer. Hier ruik je een roos uit het Westen die zich lostrekt uit zijn met chypre-noten doordrenkte aarde en vertrekt naar het Nabije Oosten om zich daar te koesteren in de zon. Ze arriveert en assimileert. Haar bladeren beginnen te stralen, worden zoeter en sensueler zonder de groenigheid van haar roots te verloochenen.
Guerlain heeft de roos ook herontdekt. Eerst liet ze haar in Rose Barbare ‘onbeschaafd’ groeien (2005), sinds 2009 bloeit ze volop in Idylle dat dit jaar een vervolg krijgt met Idylle Duet . Guerlains ‘huisneus’ Thierry Wasser liet zich inspireren door Le spectre de la Rose, een gedicht uit de cyclus Les Nuits d’Eté van Théophile Gautier (op muziek gezet door Hector Berlioz) waarin een roos bij een minnaar sentimentele herinneringen oproept aan een ontmoeting. Wasser omringt een speciale gereserveerde oogst van de Bulgaarse roos met jasmijn, pioenroos, fresia, lelietje-van-dalen en sering waardoor deze roos pas echt een roos – vol, zonnig, sensueel – wordt, versterkt door patchoeli die haar als het ware vastklinkt aan de aarde.
Aan Idylle Duet van Guerlain is niets modern. Het is klassiek, traditioneel; een reis à la Marcel Proust terug in de tijd, een gebotteld verlangen naar de essentie van de natuur waar steeds minder van resteert in onze geasfalteerde samenleving. Dit retro-gevoel ervaar je eigenlijk in alle pure rozenparfums die de laatste jaren – vooral in de nichesector – zijn verschenen. Soms zijn ze poederiger, soms aardser, soms zonovergoten, soms met ochtenddauw, soms ondergedompeld in sensuele harsen.
De rozen van Givenchy en Nina Ricci
Sinds 2004 geeft Givenchy ‘les in rozen’. En wel door voor het rozenparfum Very Irrésistible (2003) elk jaar een speciale rozenoogst te reserveren die je de diversiteit van de roos op een bijna niche-manier laat ervaren. Natuurlijk iets voor fijnproevers deze Récolte-serie. Ervaar je de roos liever op een meer toegankelijke wijze, Givenchy lanceert dit seizoen Very Irrésistible L’intense waarin de Turkse roos wordt begeleid door pruim, patchoeli en witte musk. Givenchy is niet het enige couturehuis dat met een rozengeur miljoenen jonge meisjesharten wil veroveren. Ook Nina Ricci maakt met haar nieuwste geur L’Air duidelijk dat aan een rozengeur niet meer een tuttig en ouderwets ‘oma-imago’ kleeft.
Twee personen zijn verantwoordelijk voor het terughalen van de pure roos: Yves Saint Laurent en Annick Goutal. De eerste deed in 1983 wat niemand verwachtte: een parfum eenvoudig naar zijn lievelingsstad noemen en deze onvoorwaardelijke liefde vertalen in een klassiek rozenparfum – toen beschouwd als ‘very out of fashion’. Maar dat is de kracht van Saint Laurent: ingeroeste clichés voorzien van modern elan. Ruik aan dit ‘j’ai deux amours, mon pays et Paris’-parfum en je raakt gecharmeerd van het modern-frisse esprit. De geur is nog steeds succesvol: sinds 2000 verschijnt bijna jaarlijks een luchtige versie. Dit jaar omringt het huis de roos met lelietje-van-dalen, pioenroos, oranjebloesem en viooltje, en noemt haar Paris Premières Roses.
Annick Goutal
Een echt mooi rozenparfum komt van Annick Goutal. Zij presenteerde in 1984 – toen het begrip niche nog niet bestond – haar Rose Absolue. Goutal noemde het resultaat zelf ‘een schitterende extravaganza’ en ‘de ultieme ode op eeuwige vrouwelijkheid’ waarin centifoliaroos samenvloeit met rosa damascena uit Turkije, Egypte en Marokko. Rose Absolue geldt nu als belangrijkste geur in het rosarium van de parfumwereld, waar veel andere parfumhuizen en modeontwerpers hebben rond geflaneerd op zoek naar hun absolute rozenparfum. Zelfs de dochter van Annick Goutal, die na de dood van haar moeder in 1999 het parfumhuis voortzet, vertoeft er graag. Waarvan getuigt Rose Splendide uit 2010. Interessant zijn ook Calvin Klein met Eternity (1988) en Lancôme Trésor (1990). Alleen kun je dit niet echt pure rozengeuren noemen. Daarvoor zijn ze teveel aangelengd met andere bloemen waardoor het eindresultaat eerder een idee van een rozengeur is dan dat je met een absoluut rozenparfum van doen hebt.
Man & roos
Dat de roos niet alleen een ‘vrouwending’ is bewijzen Rose d’Homme (2005), Twill Rose (2007) en Rosisisimo. Drie rozenparfums voor de man, geleverd door Parfums Rosine. Trouwens, Serge Lutens moet niets hebben van de klassieke indeling van vrouwen en mannengeuren. De kwalificatie is volgens hem door de industrie bedacht om het de consument makkelijker te maken. ‘Je koopt een geur om de geur, niet om de labelling’. Zijn geplukte rozen ruik je in Rose de Nuit en Sa Majesté la Rose.
Van roos naar rose absolue
Alle oude beschavingen hebben geprobeerd om de geur van de roos te vangen en te bewaren in een minder snel vervliegende vorm: parfum. De natuur hielp een handje mee, want de geur van de roos laat zich relatief eenvoudig conserveren. De meeste rozen voor de parfumindustrie worden geteeld in Marokko, Tunesië en Turkije. En natuurlijk Bulgarije, waar ze in een 130 kilometer lang dal – het Kazlanlakgebied – worden gekweekt. De met dauw bedekte rozenblaadjes worden voor zonsopgang met de hand geplukt, omdat dan temperatuur, luchtvochtigheid en licht in optimale combinatie aanwezig zijn. Direct na de pluk wordt de oogst in manden naar de fabriek gebracht. Daar gaan de rozenblaadjes in een grote ketel met heet water.
Door de hitte barsten de olieblaasjes en komt de rozenolie vrij die met de stoom wordt meegenomen. Stoom en olie worden door een pijp geleid en komen terecht in de zogenaamde Florentijnse fles waarin de gekoelde stoom van de eveneens gekoelde rozenolie wordt gescheiden: rose absolue is geboren. De fijnste soort komt uit Grasse. Althans dat beweren chauvinistische Fransen. Volgens hen bestaat er geen andere plek waar de klimatologische omstandigheden zo ideaal zijn. Dat komt doordat Grasse in een dal ligt. De nevels die ’s nachts worden gevormd boven de Middellandse Zee, worden door atmosferische stromingen naar dit nauwe dal gedreven. Zo behoudt de grond steeds vochtigheid en krijgen de rozen een summum aan geur.
Pluk me, pluk me! Maar welke? Een overzicht van rozenparfums:
Paris Yves Saint Laurent (1983), Rose Absolue Annick Goutal (1984), Calvin Klein Eternity (1989), L’Artisan Parfumeur Voleur de Roses (1993), Serge Lutens Rose de Nuit (1993), Lorenzo Villoresi Donna (1994), Lancôme Mille et une Rose (1999), Frédéric Malle Une Rose (2000), Serge Lutens Sa Majesté la Rose (2000), The Different Company Rose Poivrée (2001), Frederic Malle Lipstick Rose (2003), Eau Suave Parfum d’Empire (2003), Stella McCartney Stella(2003), Hermès Rose Ikabena (2004), Bvlgari Rose Essentielle (2005), Guerlain Rose Barbare (2005), Montale Aoud Queen Roses (2005), Armani Privé Rose Alexandrie (2006), Le Labo Rose 31 (2006), Yves Rocher Rose Absolue (2006), Dior La Collection Particulière Passage N° 4 (2007), Julia has a Gun Lady Vengeance (2007), Rose Noir Byredo (2008), Andy Tauer Une Rose Chyprée (2009), Dolce & Gabbana The One Rose (2009), Guerlain Idylle (2009), Maison Francis Kurkdjian Lumière Noire pour Femme (2009), Maria Candida Gentile Cinabre (2009), Early Roses Teo Cabanel (2010), Frédéric Malle Portrait of Lady (2010), Lush Imogen Rose (2010), Prada Infusion de Rose (2011), Givenchy Very Irrésistible L’Intense (2011), Givenchy Very Irrésistible Rose Damascena de Turquie (2011)
