Tot voor kort werd eau de cologne geassocieerd met het ouderwetse (groot)omaatje dat des zondags enkele druppels op haar zakdoekje sprenkelde. Dat beeld is inmiddels achterhaald. Onder aanvoering van Marc Jacobs beleeft eau de cologne een revival. Ook verfrissend: Keuls water doet niet aan geslachts- en seizoensdiscriminatie.
Wie zich nu de uitvinder van het oorspronkelijke wonderwater mag noemen, daarover verschillen de historici. Zowel het Franse parfumhuis Roger & Gallet als het Duitse Mülhens beweren het oerrecept te bezitten van ‘aqua mirabilis’, zoals het ‘in den beginne’ werd genoemd. De voorganger van de eerste (Jean-Marie Farina) zou het in 1695 in Parijs hebben gekregen van ene Jean-Paul Féminis. De tweede in 1792 in Keulen van een monnik als trouwcadeau.
Het is vooral Wilhelm Mülhens die de potentie van dit Kölnisch Wasser, zoals hij dit wonderwater inmiddels was gaan noemen, onderkent. Hij opent zelfs een fabriek in Keulen aan de Glockengasse. En dan bezetten in 1794 de Franse revolutietropen het Rijnland. Om orde te krijgen in de wirwar van straatnamen en het inkwartieren te vergemakkelijken, beval de Franse commandant ook in Keulen alle huizen doorlopend te nummeren. Mülhens’ bedrijf kreeg 4711. Dat bracht de jonge ondernemer op een briljant idee: hij deponeerde dit nummer als handelsmerk. Ook aan geluk ontbrak het Mülhens niet. Tegenover zijn bedrijf was een drukbezochte paardenpost. Talloze reizigers kochten voor hun vertrek vaak een paar flessen. Dat verklaart waarom 4711 snel over de grenzen bekend werd. Bovendien stuurden vele Franse officieren het als geschenk naar het thuisfront. Omdat zij Kölnisch Wasser niet konden lezen, laat staan uitspreken, vertaalden ze het met Eau de cologne (water van Keulen).
Medicijn voor uitwendig gebruik
In 1810 eist Napoleon Bonaparte dat alle geheime recepten voor geneesmiddelen – door zijn hoge alcoholpercentage werd eau de cologne ook oraal genuttigd en deed ook perfect dienst als wondontsmetter – openbaar gemaakt moesten worden. De inmiddels verschillende producenten (met ieder een eigen geheim recept) voelden daar weinig voor en besloten eau de cologne voortaan aan te prijzen als ‘geurwater voor uitwendig gebruik’. Zo voorkwamen ze dat de Franse keizer het recept in handen kreeg van het water waaraan hij zo verslingerd was: volgens overlevering gebruikte hij zestig flessen per maand.
Ook andere keizerlijke en koninklijke hoven waren zo gecharmeerd van eau de cologne dat ze enkele parfumhuizen bevorderden tot hofleverancier. Waaronder Guerlain: het presenteerde in 1853 zelfs een eau de cologne aan de toenmalige keizerin van Frankrijk: Eau de Cologne Impériale dat nog steeds te koop is.
Keuls water
In de loop der tijd ontwikkelen bijna alle bekende en onbekende parfumhuizen en zelfs grootwarenhuizen (bij ons de Hema) hun eigen variaties op het Kölnisch Wasser dat zich van andere reukwaters onderscheidt door zijn uitgesproken citrusboeket vermengd met rozemarijn en lavendel. De geur is verkwikkend en verfrissend en daarom eigenlijk met geen enkel ander ‘parfum’ te vergelijken. Toch bleef 4711 het meest succesvol: er werden fabrieken geopend in Rusland, Brazilië, Egypte, Guatamala en zelfs Japan.
Uit de gratie
Wat ook opvalt aan eau de cologne: de prijs. Van zeer pittig tot bijna ‘voor de geef’. Zo kon je nog niet zo heel lang geleden met je eigen flesje naar bijvoorbeeld de Hema om dat te laten vullen met een door het warenhuis zelf gebrouwen variatie. Alleen kochten de vaste afnemers, (over)grootmoeders, dit steeds minder. De reden: ze stierven uit. Niet alleen de Hema zag zijn clientèle afnemen. Ook in het land met het hoogste verbruik – Frankrijk – zagen niet alleen de chique leveranciers als Roger & Gallet, Guerlain en Creed, maar ook de lokale Hema’s (Prisunic en Monoprix) de omzet dalen. Vergrijzing, maar ook de concurrentie van meer complexe en geraffineerde geuren waren de oorzaak. Het ouderwetse ‘odekolonnetje’ rook hiermee in vergelijk wel erg simpel en eendimensionaal. De opkomst van de designergeuren (Hugo Boss, Davidoff, Giorgio Armani, Ralph Lauren) speciaal gemaakt voor een jonger publiek deed de eau de cologne ook niet veel goed.
Comeback als ‘theewater’
Bvlgari probeert als eerste het tij te keren. Met jaarlijks gemiddeld 500 nieuwe geuren in het midden- en topsegment, besefte de Italiaanse juwelier dat het met zijn parfumpremière op moest vallen. En dat deed Eau de Cologne au Thé Vert in 1992. Het was anders: in een prachtige flacon (inclusief ouderwetse peerverstuiver), voorzien van het vernieuwende ingrediënt groene thee was het ook nog eens ‘uniseks’. Inmiddels geldt dit ‘theewater’ als klassiek. De volgende vernieuwer was Thierry Mugler. Nog niet klaar voor een opvolger voor Angel (1992), lanceert hij Cologne (2001) die – helaas – door zijn ‘wereldvreemde’ presentatie niet de aandacht kreeg die het verdiende.
Ondertussen zijn de nichehuizen ook ‘lekker druk’ met deze vergeten schenker van instant frisheid: Frederic Malle lanceert zelfs, voor het eerst voor zover ik weet, een warm-winterse cologne: Eau d’Hiver (2000). En voor de niche-fan die dit te modern vindt: Eau Bigarade (2000)
Marc Jacobs rules
Sindsdien verschijnen er steeds vaker en meer vernieuwende versies die zich meestal baseren zich op het beproefde basisrecept van 4711 dat door zijn hoge alcoholpercentage eigenlijk direct vervliegt. Dat verklaart waarom eaux de cologne vaak in grote flacons zitten die uitnodigen tot een verfrissende ‘splash’, de Amerikaanse benaming. Deze nieuwe generatie valt op door de hoge mate van verfijning en een soms, op z’n zachtst gezegd, merkwaardige ingrediëntenkeuze: gembercake, caramel, walnoot, rooiboos, komkommer, tuinboontjes, doperwten, zuurstok… Deze nieuwe smaken danken we vooral aan Marc Jacobs. In 2006 geeft hij eau de cologne in de ketenparfumerie een doorstart met Rain, Grass en Cotton. Sindsdien bijna jaarlijks gevolgd door een nieuw trio. Dit jaar Ginger, Curacao en Cranberry.
De bekende luxemerken kunnen, zoals dat heet, niet achterblijven en lanceren in hun exclusieve ‘neo niche’-lijnen nieuwe variaties op het klassieke cologne-thema. Dior deed het al in 2004 onder meer met Eau Noire, Giorgio Armani in zijn Privé-reeks met Eau de Jade. Guerlain doet het met het warm-zwoele en toch frisse Cologne du 68. Chanel stelt hier in 2007 een van de mooiste klassieke interpretaties tegenover. Simpelweg Eau de Cologne genoemd. Hermès, al geliefd om zijn Eau d’Orange Verte (1979), geeft Jean-Claude Ellena opdracht twee nieuwe variaties te bedenken. In 2009 zien Eau de Pamplemousse Rose en Eau de Gentiane Blanche het licht. Beide heel licht in het dragen, maar een heel diep frisbloemig genot schenkend.
Uit de dood herrezen
Een ander cologne fenomeen is de herontdekking van dood gewaande merken. Zo stamt dé cultcologne Colonia van Acqua di Parma uit 1916. Het dankt zijn status aan zijn populariteit onder Hollywoodsterren in de jaren veertig tot en met zestig. Notoire gebruikers toen: Ava Gardner en Frank Sinatra. Notoire gebruikers nu: Madonna en Kate Moss – naar men zegt. Ook heel chic Acqua di Genova, want oud en gelieerd aan de voormalige heersers van Genua: S. Frecceri.
En grote kans dat binnenkort een verloren gewaand recept en huis wordt herontdekt. En ja hoor, daar-is ie. Het was even zoeken, maar sinds 1862 blijkt Le Couvent des Minimes lokaal al puur natuur-colognes te produceren. Sinds een paar jaar mondiaal te koop. Binnenkort ook in Nederland.
Een overzicht:
- Mülhens 4711 (1792), de oudste, maar niet de verfijnste. Heb je eenmaal het vooroordeel overboord gezet, dan merk je dat dit simpele citruswatertje toch aangenaam odeurt en doet wat het moet doen: verkwikking schenken.
- S.Frecceri Acqua di Genova (1853), typisch voorbeeld van een door de nichetrend herontdekt, bijna vergeten merk. Geldt nu met Colombus als hét exportproduct van Genua. Traditioneel boeket van bergamot, sinaasappel, lavendel en rozemarijn.
- Guerlain Eau de Cologne du Coq (1894), van de talloze eau de colognes die Guerlain lanceerde, houden twee stand: Eau de Cologne Impériale (1853) en Eau de Cologne du Coq. Met recht. En niet alleen door de presentatie; ook de inhoud siert. Simpel maar elegant: lavendel, citroen, bergamot en rozemarijn gebrouwen tot een fris-zacht water dat het begin van de lentedag verbeeldt. Nieuw in de collectie: Cologne du Parfumeur (2010)
- Acqua di Parma Colonia (1916), goed voorbeeld van een klassieke eau de cologne: een aangenaam fris en ‘droog’ watertje. En toch intens. Komt door de hoge concentratie aan zuivere citrus- en lavendelessences in combinatie met Bulgaarse roos, ongewoon voor een eau de cologne. Inmiddels ook verschenen in een intense versie Colonia Essenza (2010). Om verwarring te voorkomen: Colonia Intensa (2007) betreft een nieuwe cologne-achtige geur.
- Hermès Eau d’Orange Verte (1979), elk Frans luxemerk heeft op z’n minst een snel vervliegend water in zijn collectie. Hermès heeft er twee. Eau d’ Hermès (1951) en Eau d’Orange Verte – beschouwd als een van de lekkerste. Bitter, ‘droog’ en toch ruikend naar citrus. Ook de Jardin-geuren van Hermèsgeuren komen in de buurt van een cologne. Met name Un Jardin en Mediteranée (2003).
- Clarins Eau Dynamissante (1987), de eerste eau die meer dan verkwikt. Het verzorgt en ‘voedt’ de huid ook. Lekker ‘scherp’ van geursensatie. Komt door de puur natuursamenstelling op basis van aloë (rustgevend), karwei (idem), ginseng (stimulerend) en gember (idem).
- Frederic Malle L’Eau D’Hiver (2000), ‘geschreven’ door parfumeur Jean-Claude Ellena, ook verantwoordelijk voor Bvlgari’s groene theewater en de nieuwe colognes van Hermès. Wordt gezien als het eerste ‘warme’ water dat je toch een fris gevoel geeft. En daarvoor had hij slechts heliotroop, iris en honing nodig.
- Cartier Eau de Cartier (2001), dankt zijn naamsbekendheid bij een groter publiek vooral aan de goedkopere Must-lijn die werd gestart in 1973 waaronder hoogwaardige geuren met eigenzinnig karakter. Eau de Cartier is een mooi helder water dankzij yuzu, lavendel en viooltje. Ook verkrijgbaar in een intense versie (2001) en diverse variaties: Eau de Cartier Essence d’Orange (2010).
- Dior Eau Noire (2004), Dior voor de fijngevoelige neus. Onderdeel van een trio tot voor kort alleen te koop bij de Dior Homme-boetieks, maar inmiddels opgenomen in La Collection de Christian Dior en ‘breder’ verspreid. Eau Noire is een intense combinatie van groene kruiden, lavendel en (zoet)hout. Eerste indruk volgens sommigen: Natterman hoestsiroop.
- Bvlgari Eau de Cologne au Thé Rouge (2005), toont hoe inventief neuzen tegenwoordig zijn. Rooiboos en rode thee uit China vermengd met walnoot in combinatie met vijgen en sinaasappel. Verbazingwekkend anders.
- Marc Jacobs Rain (2006), van klassiek (Amber, Ivy, Grapefruit) tot helemaal nu (Cucumber, Grass, Rain), de splashes van Jacobs ruiken ondanks de opvallende smaakmakers toch zoals ze moeten ruiken: energiek en zin in het leven bevorderend. In Rain ruik je een tropische regen neergedaald op nat, versgemaaid gras waarop aardbeien, witte orchideeën, passie- en zonnebloemen nog nagenieten van de zon. Opvallend: niet alle splashes geven de zo geliefde knisperende citrus-opening, maar zorgen voor een warme gloed.
- Chanel Eau de Cologne (2007), als iedereen zich op de cologne stort, dan Chanel ook. Verfijning in optima forma. Met zijn nadruk op oranjebloesem gecombineerd met een lichte jasmijntoets in het hart, kun je constateren: zo moet een modern-klassieke eau de cologne ruiken.
- Maison Francis Kurkdjian Cologne pour le Matin, Cologne pour le Soir (2009), Kurkdjian ziet zijn colognes als ‘een olfactorisch duet; een bedtime story voor momenten tijdens de dag of de nacht of beide, zoals je wenst’. Cologne du Matin is ‘een zalig ontwaken na een late nacht of een korte slaap tijdens de dag ergens buiten in de namiddag. Met blote voeten loop je over een grasveld of een straat geplaveid met stenen verwarmd door de zomer’. Cologne du Soir: ‘Een winteravond of gewoon het verlangen jezelf in zachtheid te hullen. In een kasjmiertrui of in de armen van je geliefde’.
- Roger & Gallet Fleurs d’Osmanthus (2011), sinds 2007 noemt Roger & Gallet zijn nieuwe verfrissende watertjes geen eau de cologne, maar gewoon eau. Meest recente loot aan de boom: Fleur d’Osmanthus. Mooie ‘anders’-watertje door de naar pruim en rozijn ruikende osmanthus.
Lees hier meer parfumnieuws.
