Hypermodern verband werkt niet beter dan ouderwets gaasverband bij het genezen van wonden, maar dat ouderwetse verband is niet patiëntvriendelijk genoeg, zei onze expert dr. Frank Niessen onlangs in een krant.
Een flinke snijwond of een operatiewond doet er soms wel een jaar over om helemaal te genezen. Wetenschappers hebben in de laatste tien jaar het wondherstel tot in detail onderzocht, maar het lukt nog steeds niet om de genezing te sturen. Het liefst moet het herstel zo snel mogelijk, met zo min mogelijk pijn en met een mooi resultaat. Biotechnologen proberen met nieuwe moleculen het wondgenezingsproces te beïnvloeden. Maar dat blijkt zo complex, veel proeven mislukten.
Fabrikanten brengen regelmatig nieuwe verbandmiddelen op de markt. Ze claimen dat hun producten bijdragen aan een sneller of betere genezing. Hier is zelden wetenschappelijk bewijs voor.
In de praktijk leidt dit tot artsen die graag experimenten met nieuwe verbandmiddelen zoals: algenpleisters, schuimverbanden, hydrocolloïdgels, honingkompressen, verbanden met zilverionen, en siliconenplakkaten. Daartegenover staan artsen en ziekenhuizen die hele voorraadkasten hebben met verband met een bewezen werking en van de laagste kosten.
Hester Vermeulen en Dirk Ubbink, klinisch epidemiologen van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam, bekijken nieuwe verbandmiddelen kritisch. Vijf jaar geleden deden zij onderzoek naar wondgenezing van operatiepatiënten. De helft werd verbonden met traditioneel verbandgaas en de andere helft met diverse moderne verbandmaterialen. Conclusie: de wonden genezen in alle gevallen goed, maar wondbehandeling met het oude vertrouwde gaasje blijkt een stuk goedkoper dan met de nieuwe verbandmaterialen. Maar ze deden nog een onderzoek met maar liefst 285 patiënten (gepubliceerd in Archives of Surgery, oktober 2008) in het ziekenhuis en bij 76 patiënten thuis (gepubliceerd in Journal of Clinical Nursing, maart 2008).
Moderne verbandmaterialen zouden langer kunnen blijven zitten, terwijl gaasverband dagelijks ververst moet worden. In de praktijk bleek alleen anders, moderne verbandmaterialen waren voortijdig al vol met wondvocht en moesten vervangen worden.
“Puur chirurgische wonden genazen zelfs beter met het traditionele gaasverband. Dat scheelde wel twee weken tot een maand” aldus Vermeulen. Vorig jaar werd het zogeheten zilververband onderzocht (Cochrana Database of Systematic Reviews, 17 maart 2010). “Van zilverionen is bekend dat zij antibacterieel werken, maar in een wond werkt het toch heel anders. Daar leven de bacteriën in slijmerige laagjes, waarin het zilver niet goed kan doordringen. Zilververbanden proberen we nu te weren uit het ziekenhuis, omdat ze niet beter werken tegen wondinfecties dan andere, goedkopere producten”, zegt Ubbink.
Niet alle artsen zijn overtuigd van het gelijk van Vermeulen en Ubbink. Zoals plastisch chirurg Frank Niessen, verbonden aan het ziekenhuis van de Vrije Universiteit (VUMC) en de privékliniek Jan van Goyen in Amsterdam. Hij vindt zijn collega’s van het AMC “wat negativistisch “ in hun oordeel. “Als het effect van iets niet bewezen is, is het voor hen meteen niet goed. Ik heb mijn twijfels of dat hierbij echt zo geldt”, zegt Niessen. Volgens hem is er “een enorme vooringenomenheid” in het onderzoek van zijn collega’s.
“Ze hebben bijvoorbeeld alleen naar relatief makkelijke wonden gekeken. De conclusies zijn daarom niet zomaar te veralgemeniseren.”
Vermeulen beaamt wel: “Onze uitspraak geldt alleen voor wonden die ontstaan door het mes van een chirurg of door een ongeluk, maar eigenlijk zou het ook eens uitgezocht moeten worden voor chronische wonden, zoals wonden van suikerziektepatiënten of doorligwonden.”
Het zijn juist dit soort moeilijke wonden die Niessen vaak tegenkomt in zijn werk. Als arts die speciaal gericht is op de mooie genezing van wonden wil Niessen graag alle middelen inzetten die voorhanden zijn, het is voor hem belangrijk als er klinisch resultaat te zien in.
Volgens Niessen is het oude gaasverband “in ieder geval veel minder patiëntvriendelijk.”
Het grote voordeel van modern verband is volgens hem dat zij de wond meer afsluiten, “er ontstaat daardoor een vochtig wondmilieu. Er komt meer rust en de delingssnelheid van de opperhuidcellen vlakt af. Zo krijg het gat in de huid de kans om eerst op te vullen, waarna de opperhuid er vanaf de randen overheen kan groeien. Zo’n wondbehandeling is misschien wel duurder, maar de genezing is beter.” Of de wonden van de patiënten in de MOKUM-studie met algenpleisters, schuimverbanden of hydrofibers minder opvallende littekens achterlieten is door Vermeulen en Ubbink helaas niet onderzocht. “Dat de genezing met moderne verbandmiddelen wat langer duurt, kan een voordeel zijn, “ zegt Niessen. “Evolutionair gezien was het altijd belangrijk dat wonden zo snel mogelijk dichtgingen in verband met het risico op levensbedreigende infecties. Maar nu we die infecties onder controle kunnen houden zouden we ons meer op regeneratie kunnen richten. De wond kan langzamer dichtgroeien met daardoor wellicht een mooier resultaat.”
Een genezende wond kan doorgroeien, hypertrofie in jargon, waardoor op de plek van de wond een rood of paars verkleurde verdikking ontstaat. Bij onderzoek naar borstverkleiningsoperaties dat Niessen uitvoerde bleek 60 procent van de patiënten in meer of mindere mate hypertrofie kreeg. De arts kan proberen de littekens weg te krijgen met een siliconenverband, hormooninjecties of laserbehandelingen of prikken met koude naalden. Vaak verdwijnt alleen de verkleuring.
Littekens helemaal voorkomen kan waarschijnlijk niet. De sleutel zit in het bijsturen van de moleculaire processen die betrokken zijn bij de wondgenezing, denkt Niessen. Maar eenvoudig is het niet waarschuwt hij.
In september verscheen in Science Translational Medicine een studie van een internationale groep wetenschappers onder leiding van de Amerikaanse chemicus Jeffrey Hubbell die dit pad is ingeslagen. Zij ontwikkelden een gel waarin een stuk van een fibronectine-eiwit was verwerkt, dat zo was gekozen dat er allerlei groeihormonen aan konden koppelen. Ze konden er chronische wonden van suikerzieke muizen snel mee genezen. (Bron: NRC Weekend, zaterdag 17 september & zondag 18 september 2011)
Ook onderdruk helpt
Brandwonden behandelen met kunsthuid en onderdruk op de wond levert een soepeler en gladder litteken dan huidtransplantatie alleen. Arts-onderzoeker Monica Bloemen-Boot van de Vereniging van Samenwerkende Brandwondencentra Nederland concludeerde dit. Bloemen-Boot testte verschillende behandelmethoden, op bijna 90 patiënten met acute brandwonden. Een methode waarbij kunstmatige onderhuid de transplantatiehuid ondersteunt en bovendien een vacuümverband wordt aangelegd dat de doorbloeding bevorderd, gaf het beste resultaat. Bij de gangbare behandeling van brandwonden wordt de huid dichtgemaakt met gezonde opperhuid van de patiënt zelf. Dit resulteert vaak in stug en dik littekenweefsel. Toevoegingen van kunsthuid alleen geeft niet genoeg effect. De combinatie van onderdruk geeft wel een mooier eindresultaat. (bron: Volkskrant, 21 september 2011)
