Niet veel mensen weten het, maar in cosmetica zitten een hoop ingrediënten die helemaal geen tot nauwelijks functie hebben. Althans, geen echt directe, werkzame functie. Dat wil zeggen: ze doen helemaal niks voor je huid of je haar en ze maken de kwaliteit van het product niet beter.
Indrukwekkende namen
Toch hebben die ingrediënten ook weer wel een functie. Ze zijn toegevoegd vanwege hun indrukwekkende naam, of om de marketingafdeling van een goed verhaal te voorzien, of ze zijn toegevoegd omdat ze op dat moment gewoonweg in de mode zijn. In het Engels is er een mooi woord voor dergelijke ingrediënten: ‘puffery ingredients’, wat zo veel wil zeggen als opgeblazen of opgezwollen ingrediënten. Ze doen namelijk de ingrediëntenlijst zwellen en blazen ‘m op tot indrukwekkende hoogte. Yep, er wordt heel wat afgezwetst in cosmeticaland… En daar vragen we zelf natuurlijk ook een beetje om…
Woofles & pixies
Er zijn wel meer mooie Engelse termen voor deze flauwekulingrediënten: ‘woofle dust’, ‘pixie dust’ of heel netjes ‘featured ingredients’. Ze hebben een aantal eigenschappen gemeen:
- Ze klinken indrukwekkend.
- Je kunt er een indrukwekkend verhaal over vertellen.
- Ze zijn hip en worden vaak genoemd in artikelen in mode- en beautybladen.
- Eén of andere ‘deskundige’ is er dol op en praat er vaak over.
- Ze zijn duur.
- Er wordt maar een kleine hoeveelheid van toegevoegd.
Kortom, ze zijn bedoeld om ons er van te overtuigen dat product in kwestie héél bijzonder is en miraculeuze resultaten oplevert. En het werkt. Want zeg nou zelf, wat lees je liever? “Deze crème combineert een melange van op een natuurlijke manier geactiveerde biologische mineralen met krachtige botanische ingrediënten die samen een krachtige anti-aging werking hebben”, of “Deze crème combineert petrolatum met hexadecanol die samen een krachtige anti-aging werking hebben”?
Ik durf er m’n fillers op te verwedden dat iedereen de eerste omschrijving kiest, terwijl de werkzame ingriënten van de genoemde crème dus de petrolatum (minerale olie) en de hexadecanol (cetylalcohol) zijn. Dat klinkt alleen niet zo lekker.
Voorbeelden van ‘puffery ingredients’. Dat zijn er te veel om op te noemen, maar ze vallen grofweg in de volgende categorieën:
Vitaminen
Iedereen weet dat vitaminen een cruciaal onderdeel zijn van ons dieet. Sterker nog: zonder vitaminen gaan we dood. Maar mensen denken vreemd genoeg dat dingen die gezond zijn om te eten ook wel iets zullen doen als je ze op je huid of in je haar smeert. Er is nauwelijks wetenschappelijk bewijs dat het smeren van vitaminen op je huid ook maar enig effect zou hebben – op twee uitzonderingen na! Vitamine A en C kunnen, mits ze in de juiste formule zitten, wel iets doen voor je huid. Maar in shampoo of haarmaskers hebben ze geen enkel effect. Er wordt beweerd dat vitamine B het haar sterker zou maken, maar ook daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Maar natuurlijk klinkt het lekker en heel verantwoord: “Bevat extra vitaminen voor meer vitaliteit”. Oh, laten we trouwens een stof niet vergeten waarvan de werking wel door en door klinisch bewezen is, hetzij met kleine percentages: niacinamide.
Proteïnen
Iedereen weet wat proteïnen zijn (eiwitten) en iedereen weet dat het heel gezond is om ze te eten. Proteïne op je huid of in je haar smeren is echter niet noodzakelijkerwijs gezond. Aan crèmes worden vaak proteïnen als collageen en elastine toegevoegd en in haarproducten zitten vaak zijdeproteïnen, keratine en andere exotisch klinkende proteïnen. Ze doen echter weinig meer dan proberen mee te helpen bij de verzachting van het haar. Maar nog meer zijn ze van waarde voor marketingmensen, aangezien consumenten niet genoeg kunnen krijgen van verhalen over de wonderen van proteïnen. Verder zijn er wel aanwijzigingen dat bepaalde peptiden (ook eiwitten) een werking kunnen hebben als prikkelaars van de elastische weefsels in de huid, maar die bewijzen zijn maar klein.
Nog zo’n mooie: natuurlijke ingrediënten. Sommige cosmeticaproducten zitten zo propvol ‘natuurlijke ingrediënten’ dat de de bijsluiter zo onderhand op een roman lijkt. De lijst is eindeloos: extracten van tal van planten, bloemen, kruiden en wortels, de een nog exotischer dan de ander en het liefst afkomstig uit een ver, ondoordringbaar oerwoud of ijzig gebergte, een verschroeide woestijn of een diepe oceaan. Marine extracten, organische granaatappelpulp, natuurlijk gedroogde cactusbladeren – je kunt het zo gek niet bedenken. Als het geperst kan worden, gooit iemand het wel in een crème. Deze ingrediënten haken in op oude folklore en zijn bedoeld om lekker verantwoord en actief over te komen. Een groot deel van de opgevoerde planten doet niets tot weinig, dat is ook moeilijk te bewijzen. Maar in de cosmetica-industrie gelooft men graag en laat men jou ook graag geloven – het doet niet onder voor welke religie dan ook.
Ook altijd heel indrukwekkend: High-tech ingrediënten. Ze roepen een beeld op van geleerde dames en heren in witte jassen, omringt door machines die ‘bliep’ doen, terwijl revolutionaire uitvindingen zachtjes door glazen buizen druppelen. We hebben het hier over ‘stamcel technologie’ ‘nanosomen’ en andere Professor Barabas kreten. Alhoewel deze ingrediënten vaak worden ondersteund door prachtige, indrukwekkende en heel technisch klinkende verhalen, zijn we nog geen wetenschappelijke bewijzen tegenkomen dat ze echt wat kunnen doen aan huidverbetering.
Is het gerechtvaardigd om ‘puffery’ toe te voegen aan cosmetica?
Ja en nee. Het is natuurlijk hokuspokus en eigenlijk is het gewoon jokkebrokkerij. Maar: mensen die cosmetica kopen – wij dus – willen niet altijd de waarheid horen. We willen helemaal niet weten dat een crème z’n werk doet door de minerale olie, het verdikkingsmiddel, de emulgator, het emolient, en het natriumdodecylsulfaat. We horen liever dat de aloë vera onze huid hydrateert en dat de kokosolie ons haar zo mild reinigt (wat ook wel zo is, maar de impact van de zg. ‘vulstoffen’ is vele malen groter). De taak van cosmeticafabrikanten is het maken van geweldige, functionele producten die verkocht worden. Als hij een fantastisch, briljant product maakt en niemand koopt het, dan heeft hij gefaald. En daar komt de puffery om de hoek kijken: die zorgt er voor dat we het product kopen.
Vooralsnog zullen ze blijven, de ‘puffery ingredients’. Ze zijn te zeer ingeburgerd. Maar hoe weet je nou wat echt werkt en wat gewoon marketingflauwekul is? Lees veel. Zorg dat je zo veel mogelijk informatieve, kritische stukken over cosmetica leest. Een geïnformeerd mens telt voor tien, tenslotte – lees bijvoorbeeld de testverhalen op Beautyjournaal. Wij doen ons best om steeds zo eerlijk mogelijk te berichten over de werkzaamheid van producten. Spit ook ons cosmetica woordenboek door dat we nu beetje bij beetje aan het vullen zijn. Tot slot: ren niet achter iedere trend aan en verwacht geen wonderen. Die bestaan namelijk niet.
BeautyJournaal’s Monique vult aan:
Nu moeten we er tot slot wel bij zeggen dat het ook niet makkelijk is om van veel stoffen en formules serieus wetenschappelijk bewijs te vinden omdat a. de industrie het niet wil doen omdat het heel kostbaar is om dat op te zetten, b. er inderdaad in veel gevallen vanuit gegaan kan worden dat wetenschappelijk bewijs niet gevonden kan worden, omdat er bij cosmetica sprake is van toegepaste wetenschap (lees dit artikel van Johann Wiechers erover), c. men uit concurrentieoverwegingen geen informatie wil prijsgeven via wetenschappelijke publicaties, en d. omdat er inderdaad een droom verkocht wordt.
Een ander woord voor puffery ingredients is trouwens Angel Dusting.
