Glycoproteïnen is een verzamelnaam voor een klasse chemische verbindingen, waarbij aan een eiwit (proteïne) één of meer suikereenheden (waaronder bijvoorbeeld glucose, fructose of andere suikers, vaak in combinatie met elkaar) zijn gekoppeld. Omdat de glycoproteïnen van verschillende eiwitten en verschillende suikers kunnen worden gecombineerd, vertonen ze uiteenlopende eigenschappen. Velen spelen een belangrijke rol in biochemische processen van levende organismen. Maar wat de functie precies is, wordt bepaald door de eiwitten en suikers die het molecuul vormen.
Glycoproteïnen maken vaak deel uit van een celmembraan, waar ze receptoren vormen en ze zijn verantwoordelijk voor de celcommunicatie. Op de rode bloedcellen bepalen ze (in de vorm van receptoren) de bloedgroep. Op de witte bloedcellen verzorgen ze de communicatie tussen verschillende onderdelen van het immuunsysteem. Sommige hormonen (zoals het rode bloedcellenproductie stimulerend hormoon erytropoëtine of het zwangerschapshormoon HCG) behoren tot glycoproteïnen. Een aantal van deze verbindingen zijn verantwoordelijk voor het transport van bijvoorbeeld vitaminen of hormonen. Sommige zijn fermenten (moleculen die biochemische processen tot stand brengen). Ook spelen ze een rol in de voortplanting waar ze verantwoordelijk zijn voor de verbinding tussen de zaad- en eicel. Dat is slechts een kleine illustratie van de grote rol van glycoproteïnen in het menselijk lichaam.
Celcommunicatie
Voor de cosmetische industrie is slechts een selectie van deze functies van belang. De celcommunicatie is natuurlijk van belang omdat het de mogelijkheid geeft om de biochemische processen in de cel op de gunstige manier te beïnvloeden. Daarnaast zorgen glycoproteïnen voor de verbindingen tussen de cellen onderling of tussen de cellen en eiwitten (zoals het belangrijke eiwit van de huidmatrix, collageen). Het suikeruiteinde van glycoproteïnen is rijk aan hydroxygroepen en kan water vasthouden en daarbij de huidhydratatie bevorderen.
Samenstelling luistert nauw
Het is lastig om de eigenschappen van glycoproteïnen in cosmetica in het algemeen te beschrijven, omdat wij hier weer te maken zullen hebben met talloze verschillende moleculen die verschillende eigenschappen bezitten. De invloed van glycoproteïnen op de huid is afhankelijk van de samenstelling van het glycoproteïnenengsel, wat weer afhankelijk is van de bron van deze moleculen. Op de INCI lijst kan je glycoproteïnen onder de verzamelnaam “Glycoproteins” vinden, maar ook onder de naam van bron waar ze uit zijn verkregen. Soms krijgen ze ook een gepatenteerde naam (die je vervolgens wel in de bijsluiter kan vinden, maar niet altijd op de INCI lijst). Hier komen een aantal voorbeelden.
Zo worden bijvoorbeeld glycoproteïnen uit oesters gebruikt in haarproducten om de haar te versterken en glad maken. Antarcticine® is een gepatenteerde naam van een glycoproteïne, die wordt geproduceerd door bacterie Pseudoalteromonas Antarctica (gevonden in Antarctica zoals de naam suggereert). In cosmetica wordt het gebruikt voor hydratatie, versteviging van de huid, bevordering van de collageen aanmaak. Allemaal goede eigenschappen in antiverouderingscosmetica.
Uit gist
Op de INCI lijst wordt het aangeduid als bacterieproduct “Pseudoalteromonas ferment extract”. Andere voorbeelden van gepatenteerde glycoproteïnen zijn bijvoorbeeld Musol 20® wat in mascara wordt gebruikt om de wimpers dikker te maken. Maar het kan ook in andere haar- en lichaamsproducten worden gevonden net als in gezichtsverzorgende cosmetica. Nog een voorbeeld van een gepatenteerde glycoproteïnen mengsel is Revitalin® of Revitalin® PF, wat in antiverouderingscosmetica wordt toegepast als component dat zuurstofopname door de cellen verbetert (zoals de producent claimt). Veel glycoproteïnen voor cosmetica worden verkregen uit gist.
In het algemeen zijn de functies van glycoproteinen vaak gebaseerd op de huidhydratatie (de suikeruiteinden die het water vasthouden) en versteviging van het haar of wimpers (doordat de eiwituiteinden een laagje eromheen vormen).
Maar in elk concreet product is het afhankelijk van wat voor mengsel van glycoproteïnen is gebruikt en waar het van afkomstig is. Interessant (voor de INCI-lijst fan) is het ook om je af te vragen of het een gepatenteerde naam heeft (vaak is deze info in de bijsluier te vinden) en of de claims voor dit concrete glycoproteïnenmengsel zijn onderzocht en bevestigd.
Hoewel ook meer fysiologische activiteiten, zoals versteviging van de huidmatrix en stimulatie van collageenaanmaak worden geclaimd, is de wetenschappelijke onderbouwing hiervan vaak niet overtuigend.
Lees het cosmetica woordenboek
