Zo werkt moderne hydraterende creme

Om je huid prettig aan te laten voelen is het van belang om de bovenlaag goed gehydrateerd te houden. Sterker nog, de juiste hoeveelheid water in de huidlagen zorgt ervoor dat de cellen optimaal kunnen functioneren. Dat ze bescherming bieden, de huid elastisch kunnen houden en soepel.

Twee componenten spelen een belangrijke rol in de watervasthoudend vermogen van de huid: de aanwezigheid van water-coordinerende moleculen in de corneocyten en de juiste ligging en verhouding van de vetstoffen in de barrierelaag om vochtverlies tegen te gaan.

Hielden traditionele cremes vooral het verlies van vocht tegen door afsluiting, moderne stoffen bootsen de zg moisturizing factors in de huid na. Tegenwoordig gaat het om directe en indirecte hydratatie.

We bestaan uit water

We bestaan voor een groot deel uit water, maar liefst 45 tot 75%. Er is metabolisch water, dat het lichaam zelf produceert voor goed functioneren en er is water dat we innemen via drinken en eten. Tweederde van al het water bevindt zich in de cellen en wordt intracellulair vocht genoemd. Het bestaat voor 75% tot 90% uit water en verder uit enzymen, oplosbare eiwitten, voedingsstoffen en ionen die allemaal betrokken zijn bij de stofwisseling in het lichaam.

Dan is er ook nog extracellulair vocht dat uit het overige lichaamsvocht bestaat. Zo’n 80% ervan is zg interstitial vocht dat zich tussen de bloedvaten en de cellen bevindt. Dit vocht speelt een belangrijke rol in de uitwisseling van intracellulair vocht en bloedplasma.

• De dermis bestaat voor 99% uit water, binnen in de fibroblasten in de cellulaire matrix rond de cellen, in en om het netwerk van bloedvaten.
• De levende epidermis bestaat voor 70-90% uit water
• Het stratum corneum bestaat voor 15-30% uit water

Van links naar rechts: Het ietwat waterige 2in1 serum van Dr. Van der Hoog, het romige 3-zone super firming serum van Olaz en de gelachtige night elixer van Olaz.

Ons vermogen om water vast te houden

Het vermogen om water vast te houden is vooral te danken aan het stratum corneum dat als een barriere tegen vochtverlies werkt. Een goede hoeveelheid water in het sc is meer dan 10%.

Er zijn in het stratum corneum drie typen water geidentificeerd:

1. gebonden water dat is verbonden aan vetmoleculen, zo’n 3 tot 5% van de stratum corneum samenstelling
2. gebonden water dat zich vrijelijk beweegt tussen de vetten, eveneens zo’n 3 tot 5%
3. zeer goed georganiseerde watermoleculen die verbonden zijn aan de corneocyten via eiwitten, aan het krachtig waterhoudende filaggrine en aan de ‘natural moisturizing factor’ . Het gaat hier om 10 tot 20% van de stratum corneum-samenstelling.

De opkomst van de aandacht voor vetstoffen, in de jaren 60

In de jaren ’60 kwam het inzicht dat de vetstoffen, met name de ceramiden belangrijk waren voor een gezonde huidbarriere. Toch deed men nog weinig moeite om met die ceramiden aan de slag te gaan. Minerale – en olijfolie waren populair in huidverzorging, maar met name minerale olie werd een gouden standaard. Ook glycerine werd interessant, melkzuur en sodium lactaat en uiteindelijk werd de huideigen natural moisturizing factor ontrafelt en werden veel van deze bouwsteentjes nagebootst in creme.

Men sprak aanvankelijk over de huid als een muurtje, bestaande uit steentjes en cement, en dit werd langzamerhand omgeturnd tot een meer verfijnd model wat ze de boterham noemden waarbij de zg vet-fase werd geïncorporeerd.

Net zoals in voeding het een no-go was, is vet nu in skincare een no-go (dom?)

Momenteel is vet behoorlijk uit den boze in huidverzorging (grappig, want in voeding is het ook decennia lang een n0-go geweest!). Men is bang voor vet want het zou puistjes veroorzaken en je huid eventueel nog vetter kunnen maken. Ook minerale olie staat op een taboe lijst inmiddels terwijl het eigenlijk nog zeer veel gebruikt wordt in cleansers en massage producten. Ook scoort minerale olie hoog op de veiligheidslijst voor stoffen. Minerale olie doet het ook beter op het gebied van hydratatie, huidverzachter en huidherstellende eigenschappen dan menig plantaardige olie. Omdat het vanuit het oogpunt van chemie heel stabiel is.

Waarom waterverlies nodig is

Waterverlies via de huid is nodig, om de hoornlaag gezond te houden, er is in de basis dus helemaal niets mis mee. Dat vocht moet van binnenuit naar de hoornlaag toe dus. Nog belangrijker – in detail: het zorgt voor een enzymreactie die belangrijk is voor de gezonde werking van het stratum corneum.

Andere vochtbinders

Andere belangrijke moisturizing stoffen zijn hyaluronzuur (vochtbinder met licht volumegevende eigenschappen, en schakel in de communicatie tussen cellen), glycoproteinen (suikerachtige stof vochtminnend), glycosamineglycanen (suikerachtige stof, vochtbindend), sorbitol en soja die net zoals hyaluronzuur vochtbindende eigenschappen hebben, ook tamarinde wordt geroemd vanwege deze eigenschappen maar tevens voor een positieve werking op huidelasticiteit, ruwheid en huiddichtheid.

Vrij nieuw is de aandacht voor glycerol, en we kennen al weer even de kracht van aquaporines, eiwitten die gezamenlijk waterdoorlatende kanaaltjes vormen in de huid, met name tussen de basis van de epidermis en het stratum corneum (een ontdekking van Nobelprijs winnaar in chemie, Peter Agre, in 1988). Eurcerin heeft daar jaren later een hele mooie lijn op ontwikkeld (lees hier).

Lees ook

• Dermatoloog Francis Wu geeft zijn visie op de ideale moisturizer
• feiten en fabels over hydratatie volgens de leer van dermatoloog Zein Obagi
• heb je bij koud weer hydratatie of vetstoffen nodig
• de trend van dit moment: ultra hydraterende sheetmaskers, en deze van Quanis lost zelfs op!

Referenties, voor wie diepgaande naslagwerken zoekt:

1. S Verdier-Sévrain and F Bonté, Skin hydration: A review on its molecular mechanisms, J Cos Derm 6 75–82 (2007)
2. S Bielfeldt et al, Assessment of human stratum corneum thickness and its barrier properties by in vivo confocal raman spectroscopy, IFSCC Magazine 12(1) (2009)
3. IH Blank, Factors which influence the water content of the stratum corneum, J Invest Dermatol18 433–40 (1952)
4. AS Michaels, SK Chandrasekaran and JE Shaw, Drug permeation through human skin. Theory and in vitro experimental measurements, AICHE J 21(5) 985–996 (1975)
5. JA Bouwstra et al, Role of ceramide 1 in the molecular organization of the stratum corneum lipids, J Lipid Res39 186–196 (1998)
6. AV Rawlings, 50 years of stratum corneum and moisturization research, IFSCC Magazine 12(3) (2009)
7. ME Johnson, D Blankschtein and R Langer, Evaluation of solute permeation through the stratum corneum: Lateral bilayer diffusion as the primary transport mechanism, J Pharm Sci86 1162–1172 (1997)
8. JC Di Nardo, Is mineral oil comedogenic? J Cosm Derm 4(1) 2–3 (2005)
9. JF Nash et al, A toxicological review of topical exposure to white mineral oils, Food and Chemical Toxicology 34(2) 213–225 (1996)
10. ST Lorena et al, The infant skin barrier: Can we preserve, protect and enhance the barrier? Derm Res and Practice (2012)
11. GN Stamatas, Safety profile, lipids and skin health, Mineral Oil in Skin Care (2015) pp 291–299
12. AV Rawlings and PJ Matts, Stratum corneum moisturization at the molecular level: An update in relation to the dry skin cycle, J Inves Derm124 1099–1110 (2005)
13. M Lodén and HI Maibach, Dry Skin and Moisturizers: Chemistry and Function (Dermatology: Clinical & Basic Science), 2nd edn, CRC Press, Boca Raton, FL (2005)
14. P Wertz and L Norlén, “Confidence intervals” for the “true” lipid composition of the human skin barrier? in Skin, Hair and Nails, Marcel Dekker Inc., New York (2004) pp 85
15. TN Engelbrecht et al, The impact of ceramides NP and AP on the nanostructure of stratum corneum lipid bilayer. Part I: Neutron diffraction and 2H NMR studies on multilamellar models based on ceramides with symmetric alkyl chain length distribution, Soft Matter 8 2599–2607 (2012)
16. HC Huang and TM Chang, Ceramide 1 and ceramide 3 act synergistically on skin hydration and the transepidermal water loss of sodium lauryl sulfate-irritated skin, Intl J Derm47 812–819 (2008)
17. R Tammi et al, Localization of epidermal hyaluronic acid using the hyaluronate binding region of cartilage proteoglycan as a specific probe, J Invest Dermatol 90 412–4 (1998)
18. S Sakai et al, Hyaluronan exists in the normal stratum corneum, J Invest Dermatol114 1184–7 (2000)
19. M Brecht et al, Increased hyaluronate synthesis is required for fibroblast detachment and mitosis, Biochem J239 445–50 (1986)
20. M Farwick et al, Fifty-kDa hyaluronic acid upregulates some epidermal genes without changing TNF- expression in reconstituted epidermis, Skin Pharmacol Physiol 24 210–217 (2011)
21. G Maramaldi, Tamarindus indica xyloglucan, Cosmetic Technology 14(5) 17–21 (2011)
22. JW Fluhr et al, Glycerol regulates stratum corneum hydration in sebaceous gland deficient (asebia) mice, J Invest Dermatol120 728–37 (2003)
23. M Hara, T Ma and AS Verkman, Selectively reduced glycerol in skin of aquaporin-3-deficient mice may account for impaired skin hydration, elasticity and barrier recovery, J Biol Chem277 46616–21 (2002)
24. M Boury-Jamot et al, Expression and function of aquaporins in human skin: Is aquaporin-3 just a glycerol transporter? Biochim Biophys Acta 1758(8) 1034–42 (2006)
25. M Hara-Chikuma and AS Verkman, Physiological roles of glycerol-transporting aquaporins: The aquaglyceroporins, Cell Mol Life Sci 63(12) 1386–92 (2006)
26. R Sougrat et al, Functional expression of AQP3 in human skin epidermis and reconstructed epidermis, J Invest Dermatol118 678–85 (2002)
27. F Joly et al, Beneficial effect of a thermal spring water on the skin barrier recovery after injury: Evidence for claudin-6 expression in human skin, J Cosmetics, Derm Sciences and Applications 2 273–276 (2012)
28. M Dumas et al, Effect of an Ajuga turkestanica extract on aquaporin 3 expression, water flux and differentiation and barrier parameters of the human epidermis, Eur J Dermatol 12 XXV–XXVI (2002)