Afgelopen weekend stond er een verwarrend stuk in de Volkskrant over de ethiek van de schoonheidsspecialiste: hoe oprecht werkt zij, is zij eerlijk naar haar klanten en doet ze alleen datgene wat ze volgens haar papieren ook mag doen, erkent en herkent ze haar eigen grenzen?
Steeds complexer
De introductie van het krantenstuk van journaliste Enith Vlootwijk luidde: ‘Het werk van schoonheidsspecialisten wordt steeds complexer. Ze doen soms behandelingen waarvoor ze niet de vereiste scholing hebben en zien zich geplaatst voor lastige morele keuzes.
Geld of ethiek
Wie het stuk leest, wordt er niet vrolijk van, maar het legt naar mijn idee wel een heel belangrijk pijnpunt bloot – dat nu juist niet in deze discussie is meegenomen. Wat is de ethische rol en de ruimte van de distributeur en/of fabrikant die allerhande apparatuur op de markt brengt die wellicht niet in de schoonheidssalon thuishoort?
Maar eerst terug naar de inhoud van het stuk.
Uit het krantenartikel komt naar voren dat er een dunne lijn is tussen hetgeen de schoonheidsspecialiste volgens haar papieren mag doen en hetgeen zij doet in de praktijk.
De wens van de consument
Onder druk van consumentenbehoeften (wereldwijd) ontstaat er een steeds grotere vraag naar ingrijpender behandelingen om het uiterlijk te verfraaien.
Ik zal dit even toelichten vanuit mijn eigen kennis als journalist met 25 jaar in dit vak:
Was er vroeger alleen de plastisch chirurg die dit kon doen, we vinden het snijden om te verfraaien tegenwoordig wel erg invasief, bovendien werd je er niet mooier van (je kreeg te ‘bottig’ hoofd) en voor je huidconditie deed het al helemaal niets.
We willen steeds meer en met minder downtime
Eind jaren negentig zagen we daarom al nieuwe behandelingstechnieken verschijnen zoals laser en loeizware peelings. In die tijd was dat ook nog voorbehouden aan de trendy dermatoloog met oog voor het cosmetische…
Niet lang daarna kwamen ook de injectables en werd het nieuwe adagium van schoonheid het gevulde gezicht, want de ‘jeugd heeft een volle toet’. Een nieuw beroep deed ook meteen zijn intrede: de cosmetisch arts. Een basisarts die zich toelegt op het verrichten van medisch cosmetische behandelingen (behoudens het plastisch chirurgisch werk).
Het gevulde gezicht
In dit nieuwe millennium is er hard gewerkt aan nieuwe uitvindingen om het uiterlijk met mildere methoden mooier te maken. Want dat is wat consumenten wilden: minder invasief – met zo min mogelijk bijwerkingen en hersteltijd, minder opvallende (uiterlijk veranderende) resultaten.
Apparatuur op stroom is ruling
Vooral op het gebied van elektrische apparatuur met stroom en licht zijn er grote stappen gemaakt. Er zijn echt prachtige machines verschenen met ultrasound, radiofrequentie, LED, IPL en momenteel is de plasmapen ‘hot’. Ik schreef er al eens eerder een artikel over.
Naar een hoger plan
Het geeft fabrikanten ruimschoots de mogelijkheid om nieuwe markten aan te boren, dus geld te verdienen en biedt de huidspecialisten de mogelijkheid om hun bedrijfsstrategie naar een hoger plan te brengen.
Van huidverzorging naar huidverbetering
Er is een groeiende groep schoonheidsspecialisten die zich nu bezig houdt met huidverbetering, het is de grootste trend van dit moment. En het kan: je kan een huidconditie aanzienlijk verbeteren anno 2019: met apparatuur en ook met verzorgingsproducten, en (mijn persoonlijke mening) een mooi, gezond canvas geeft nog altijd meer glans aan de mens dan een gebeeldhouwd gezicht dankzij mes en geïnjecteerde vloeistoffen.
Ze kan veel meer dan ‘dat’
En ik zie vakvrouwen en -mannen die inderdaad zo goed zijn in hun vak dat zij qua huidkennis, ervaring en mens-gevoel menig hoger opgeleide op gebied van cosmetische huidkundigheid overstijgen. En daar zit het venijn, want de scheidslijn tussen wat je wel en niet mag doen is slecht gedefinieerd, maar er gaapt ook een heel groot gat tussen het standaard opleidingsniveau voor deze beroepsgroep en al het ‘verboden’ fruit dat hen aangeboden wordt om mee te werken.
Het schuurt tussen opleiding en praktijk
Twee jaar geleden had de Vereniging van Huidtherapeuten een heel voortvarende voorzitster met veel politieke ervaring die zich ten doel had gesteld de huidtherapeute in de schijnwerpers te gaan zetten als DE behandelaar voor de zwaardere huidverbeterende behandelingen, omdat deze overigens ook prachtige, beroepsgroep nog een te suffig imago had als zijnde de assistent van de dermatoloog, de specialiste die oude-mensen-huidproblemen verhelpt.
Ik had een interview met Sabine Uitslag, dat lees je hier.
De HBO-opgeleide huidtherapeute zou bij uitstek degeen zijn die de zwaardere anti-aging behandelingen zou moeten kunnen geven. Dan kon de MBO-opgeleide schoonheidsspecialiste blijven doen waarvoor zij opgeleid is: het huidoppervlak ‘schoonmaken en in-cremen en opmaken’. Dit klinkt heel oneerbiedig en iets gechargeerd en dat is het ook, want vele, vele schoonheidsspecialisten waren al vele jaren dat basisstadium overstegen.
Incidenten
Een aantal incidenten met te weinig ervaren schoonheidsspecialisten die mensenhuiden beschadigd hadden met zware apparatuur, waardoor het RIVM er bovenop dook en de toenmalige voorzitster erbij betrok voor advisering, deed het balletje rollen.
De wet is er nog niet door
Nog altijd hangt het zwaard van Damocles boven het hoofd: dat de wet erdoor komt die laser, IPL en peelingbehandelingen bij de schoonheidsspecialiste verbiedt en worden voorbehouden aan de huidtherapeute, danwel de BIG-geregistreerde. Het moest voortvloeien uit de paar schandalen die er waren.
Kansen
Gelukkig wordt er momenteel wel hard aan getimmerd om niet HBO-opgeleiden de kans te geven dit in deeltijd alsnog te doen (deeltijd Huidtherapie), zodat de BIG-registratie makkelijker behaald kan worden. Anderzijds zie ik dat instituten een huidtherapeute in dienst nemen om ervan verzekerd te blijven dat dergelijke behandelingen uitgevoerd mogen blijven worden. Creatieve oplossingen zijn er altijd!
Rijkelijk laat
Eigenlijk is het jammer dat twee jaar nadat dit onderzoek door Erasmus MC was uitgevoerd naar buiten komt. Rijkelijk laat, maar dat heeft ermee te maken dat het onderzoeksteam besloot het aanbieden voor wetenschappelijke publicatie in het tijdschrift Narratieve Inquiry in Bioethics (in 2018). En nog eens vele maanden later valt het oog van de Volkskrant redactie erop.
Het onderzoek heeft een lange looptijd gehad, het was in 2014 al geïnitieerd door de ANBOS (nog voor de tijd van de huidige voorzitter Jantine van ’t Klooster), en de uitkomsten ervan werden uitgewerkt in het boek ‘Ethiek voor de schoonheidsverzorging’ dat onder alle ANBOS leden is verspreid.
Onvoldoende training door leveranciers
De journaliste in het krantenartikel concludeert uit het onderzoek dat ‘Hoewel tweederde van de schoonheidsspecialisten dit soort (laser, e.d.) ingrijpende behandelingen uitvoert, heeft eenderde van hen niet de benodigde scholing genoten.’ En: ‘Daarnaast kan een op de drie behandelaars niet inschatten of de gebruikte apparatuur wel betrouwbaar is.’
Verkochten ze maar zoveel potjes crème 😉
Ook citeert ze de onderzoekster Eline Bunnik: ‘Het is een dilemma dat schoonheidsspecialisten dienstverleners zijn, maar tegelijkertijd ondernemers. De ene schoonheidsspecialist zal misschien meer aan de portemonnee van de klant denken dan de andere, ook als dat ten koste gaat van haar eigen omzet. Een belangrijk onderdeel van hun werk is dat ze producten verkopen. Die zijn vaak heel duur, terwijl sommige crèmes niet veel meer doen dan een eenvoudig zalfje. Toch worden ze verkocht met verhalen die gouden bergen beloven. De regel is dat gezondheidsspecialisten hun klanten geen dingen mogen aansmeren die niet goed voor ze zijn.’
Ai, wat een pijnlijke statements en eigenlijk ook niet getuigend van hoe het werkelijk in de branche er aan toegaat. Want echt, je zou toch willen dat schoonheidsspecialisten zoveel verkopen aan potions & lotions dat ze er slapend rijk van worden? Ha! Bovendien: zijn schoonheidsspecialisten gezondheidsspecialisten? Dat is nieuw voor mij?
Waar ging het ‘mis’ met het Volkskrant artikel?
De waarheid is een andere. Schoonheidsspecialisten zijn echte werkers en geven prachtige behandelingen, maar zodra bij het afrekenen nog producten voor thuis zorg verkocht moeten worden, treedt de bescheidenheid in. Zo zonde. De productverkopen blijven nog altijd achter bij de verkoop van behandelingen. Terwijl er, en dit meen ik oprecht, zo ontzettend veel mooie producten gemaakt worden, zeker bij merken die in salons verkocht worden!
Gaat hier niet alleen de kennis van de branche van de journaliste mank, wellicht ook die van de onderzoekster en haar team? Je kan toch bijna niet geloven dat een onderzoeker die zo lang aan dit thema gewerkt heeft en de antwoorden van honderden schoonheidsspecialisten bestudeerde, congressen en beurzen bezocht en in de ban raakte van het prachtige werk en de leuke wereld, dit soort uitspraken doet?
Monique belt onderzoekster Eline Bunnik
Tijd om Eline zelf te bellen en dan hoor ik dat ze ook verbouwereerd is over de uitwerking van het interview dat ze gaf aan de Volkskrant. ‘De toon van het artikel komt niet overeen met de toon van het interview dat ik gaf,’ vertelt ze me.
Zijn de zaken dan verdraaid? ‘Het is niet zo dat er onwaarheden in het stuk staan, maar de toon, de framing, is totaal anders. Daar heb ik geen invloed op gehad. Ik heb de uiteindelijke versie niet gelezen, wel een eerdere versie en die ook van argumentaties voorzien.’
Eline Bunnik – Beeld Erasmus MC
Wat was het doel?
‘Ik had verteld wat het doel en de achtergrond was van dit onderzoek. Het beroep van schoonheidsspecialiste maakt momenteel een enorme ontwikkeling door. Ze wordt steeds kundiger en geeft steeds interessantere behandelingen, ook ingrijpender. Daar hoort bij dat ze steeds professioneler wordt, en daar hoort ook een beroepsethiek bij.
Een ethische code voor de beroepsgroep
‘We zijn op verzoek van ANBOS een jaar bezig geweest met een groep ervaren schoonheidsspecialisten om de ethische normen die passen bij het alledaagse handelen in kaart te brengen. Het is belangrijk dat ook zij, net als anderen die opereren in het veld van de gezondheidszorg een ethische code hebben.
‘We zien echt wel een discrepantie tussen de behandelingen die gegeven worden en de nascholingen die daarvoor gedaan worden, dan wel aangeboden worden. Daar is nog een slag te slaan. En dan gaat het niet over injectables, wat consumenten nog wel eens denken, maar echt om laser, permanente make-up, etc.’
Techniek moet in opleidingen meegenomen worden
‘Wij vroegen schoonheidsspecialisten ook of ze zich in staat voelden om de apparatuur waarmee ze werken helemaal te begrijpen. Ze gaven aan dat ze daar moeite mee hebben, op basis van de informatie en training die van een fabrikant/distributeur krijgen. Dit is echt een goed aandachtspunt: om meer aandacht aan techniek te gaan besteden in de opleidingen,’ aldus Eline.
Wetgeving kan adequater
Dit punt kaartte ik natuurlijk al aan het begin van mijn artikel aan. De beautybranche van verzorgend tot medisch is sterk geprofessionaliseerd, maar de wetgevers zien dat blijkbaar nog niet helemaal. Getuige bijvoorbeeld ook de schandalen rond borstimplantaten en de magere veiligheidscontrole die er op medisch-cosmetische producten is.
Ethiek is in meerdere branches waar commercie een rol speelt, een punt
Over ethiek binnen het brede umfeld van de schoonheidswereld is naar mijn idee ook nog niet het laatste woord gezegd, want vanuit de traditie moet de arts een ethische eed afleggen, maar ik zie zelf dat deze binnen de cosmetisch medische wereld met de voeten getreden wordt. Geld is een te grote verleidelijke drijfveer voor een aantal ondernemer-artsen en dat gaat ten koste van oprecht ethisch handelen.
Wees zelf ook kritisch
Ik vind het een prachtig onderzoek dat het denken op scherp zet. Want ook al zijn een aantal distributeurs/fabrikanten laakbaar in het niveau van scholing dat ze leveren voor hun apparatuur (en zelf ook niet goed onderlegd daarin om kwaliteit te kunnen leveren daarin) en het toepassen van een kritische selectie voor wie ermee mag werken, laat de schoonheidsspecialiste zelf de kritische massa behouden, danwel kweken. Leer door te vragen, leer ‘nee’ te zeggen als je iets niet snapt, leer commentaar te leveren op een niveau van bijscholing. Niet als eenling, maar als groep. Evaluaties zijn noodzaak, en zouden ook na elke training moeten plaatsvinden.
Evalutaties zijn belangrijk
Als journalist was ik dit ook jaren gewend, met name vanuit de multinationals: na afloop van een persevent kregen we een evaluatie die we anoniem mochten invullen. Het helpt bij het verbeteren van je diensten.
Bij risicogevende behandelingen die eventueel een onomkeerbare schade kunnen veroorzaken hoort een ethische code, aldus Eline Bunnik.
‘Het was een prachtig project, wat een mooie beroepsgroep is dit’
Ze besluit: ‘ Ik vond dit een waanzinnig leuk project. Heel mooi om te zien hoe serieus mijn klankbordgroep is. Ze zijn op een geweldige manier met hun vak bezig. Ze gebruiken voor zichzelf al hele hoge standaarden in de omgang met hun cliënten, erg zorg bieden. En dat wordt van generatie op generatie doorgegeven. Ik vond het een voorrecht om het op papier te mogen zetten want er aan inzicht aanwezig is in deze beroepsgroep. Het is een mooi en trots vak.’
Ik zou zeggen: lees eerst het wetenschappelijk onderzoek (inclusief aanbevelingen richting de beroepsgroep vanuit de onderzoekers), en wellicht daarna nog het stukje in de Volkskrant.
Lees hier het onderzoek van Eline Bunnik e.a.
Lees hier het officiële standpunt van de ANBOS over het krantenartikel.
