Cosmetisch arts Tom Decates en plastisch chirurg Frank Niessen onderzochten waarom sommige mensen meer kans hebben op complicaties bij het gebruik van tijdelijke fillers op basis van hyaluronzuur. Ze deden een belangrijke ontdekking waarmee een test kan worden ontwikkeld die de kans op complicaties kan verminderen. Dokter Decates, arts bij het complicatie spreekuur op de poli Dermatologie in Erasmus MC, vertelt er meer over.
Cosmetisch arts Tom Decates
Fillers
Fillers, stoffen die in met name het gezicht geïnjecteerd worden om te vullen en zo volume terug te geven aan de huid en de onderliggende weefsels, worden al heel lang gebruikt. Al eeuwen lang. In eerste instantie werd lichaamseigen vet gebruikt, later dierlijk collageen. Ook is er nog een tijd gewerkt met siliconenolie en allerlei verschillende soorten plastic. Dat was geen succes, deze fillers waren permanent, bleven dus in het lichaam zitten en leverden vaak complicaties op.
Fillers op basis van hyaluronzuur worden inmiddels tientallen jaren gebruikt. Hyaluronzuur is een lichaamseigen stof, het wordt door je lichaam aangemaakt en houdt de huid stevig. Die eerste tijdelijke fillers op basis van hyaluronzuur hadden echter een groot nadeel: je had er maar heel kort plezier van, je lichaam brak ze erg snel weer af. Je lichaam maakt namelijk ook een enzym aan, hyaluronidase, en dat breekt het hyaluronzuur weer af. Zo hoort het ook, maar voor zo’n filler was het een nadeel.
Gemodificeerd
Een aantal bedrijven is vervolgens flink gaan investeren in onderzoek naar betere tijdelijke fillers op basis van hyaluronzuur, fillers die wat langer blijven zitten en waar men dus meer plezier van heeft. En dat is gelukt, we hebben nu tijdelijke fillers op basis van hyaluronzuur die tot wel twee jaar blijven zitten. Dat is extreem lang voor iets tijdelijks. Er is dan ook flink gemodificeerd aan dat hyaluronzuur om tot dit resultaat te komen. Het is niet meer helemaal het lichaamseigen hyaluronzuur, dat zou immers razendsnel door het lichaam worden afgebroken en niet anderhalf tot twee jaar blijven zitten.
De fillers op basis van hyaluronzuur die nu gebuikt worden zijn veilig. Er zijn extreem weinig complicaties. We hebben dit samen met collega’s onderzocht, bewezen en in kaart gebracht. Er worden in Nederland jaarlijks zo’n 140.000 behandelingen met fillers gedaan. Jaarlijks zijn er zo’n 500 complicaties. Er is dus een complicatiekans van 0,4%. Dat is weinig.
Psychisch leed
Maar het zit in je gezicht, dus mensen die een complicatie hebben door een filler gaan door een hel. Ze hebben gekozen voor een filler, hebben ervoor betaald en hebben het niet altijd vertelt aan de omgeving. Ineens krijgen ze problemen, zwellingen of rode bulten, en in het ergste geval zelfs een lip die afsterft of een wang die ontploft. Ze hebben pijn, ze voelen zich verminkt en iedereen weet ineens dat ze fillers gebruiken. Naast lichamelijk leed is er dus ook een hoop psychisch leed. Elk jaar, bij 500 mensen, alleen al in Nederland. En als je dan bedenkt dat er wereldwijd jaarlijks zo’n 40 miljoen behandelingen met fillers worden gedaan, kom je toch op aardig wat leed.
Frank Niessen en ik wilden weten hoe het kwam dat de meeste mensen nergens last van hebben en sommige mensen complicaties krijgen. We bedachten dat er wellicht mensen zijn die gewoonweg extra gevoelig zijn voor complicaties. We bedachten dat er wellicht markers te vinden zijn in het lichaam waaraan je dat vooraf zou kunnen zien. We ontdekten vervolgens dat dat nooit echt goed was onderzocht. En dus zijn wij het gaan onderzoeken.
DNA en HLA
We deden dit samen met collega’s in Barcelona. Professor Jaume Alijotas-Reig doet daar al tien jaar onderzoek naar de immuunrespons van het lichaam op lichaamsvreemd materiaal. Want dat is eigenlijk wat er gebeurt in het geval van een complicatie door fillers: je immuunsysteem reageert op de geïnjecteerde stof. Meteen, of na verloop van tijd. Alijotas-Reig vroeg ons, met name Frank, om hetzelfde onderzoek te doen. Als we allebei tot dezelfde conclusie zouden komen, zou dat een veel sterker wetenschappelijk bewijs geven.
Wat hebben we onderzocht? Het DNA van ieder mens is uniek. Een klein deel van het DNA is HLA, humaan leukocytenantigenen. Dat is een receptor, een soort antenne, die op iedere lichaamscel zit. Dit HLA heeft als taak om lichaamsvreemd materiaal te herkennen. We hebben gekeken of er een specifiek type HLA, of een combinatie van types HLA, was dat in verband te brengen is met complicaties bij het gebruik van fillers.
Test
We ontdekten dat mensen met een specifieke combinatie van twee typen HLA een tien keer grotere kans hebben op het krijgen van complicaties bij gebruik van fillers dan mensen die deze specifieke combinatie niet hebben. Een geweldige ontdekking! Het is daarmee mogelijk om een test te ontwikkelen waarmee van tevoren gekeken kan worden of je die ene bepaalde combinatie hebt en dus meer kans hebt op complicaties. Let wel: de kans op complicaties is groter, het betekent dus niet dat je zeker complicaties krijgt. Maar mensen die deze HLA combinatie hebben kunnen er dus nog eens goed over nadenken of ze zo’n behandeling wel willen.
Ik ben hier heel blij mee. Ik zie veel complicaties tijdens het complicatie spreekuur in het Erasmus MC. En ik wil minder complicaties zien, minder mensen zien met pijn en schaamte. Met dit onderzoek en de test die daaruit voorkomt kunnen we dat bereiken. En wie weet wat er allemaal nog uit voort kan gaan komen. Die HLA-types reageren op lichaamsvreemde stoffen, dus ook op kunstheupen, hartkleppen, chirurgische matjes, borstprothesen. Het zou fantastisch zijn als deze test daarvoor ook in te zetten is. Toekomstmuziek? Wellicht, maar het is niet ondenkbaar. Dit kan het begin zijn van iets groots.
Wetgeving
Intussen gaat de zoektocht naar nog veiligere fillers natuurlijk door. Het grootste probleem is momenteel de wetgeving. Fillers zijn officieel een medisch hulpmiddel en de wetgeving daaromheen is slecht. Daardoor zijn er nu ook zoveel merken fillers, zeker honderdvijftig. Vergelijk dat met Botox, wat officieel een medicijn is en dus aan veel strengere eisen moet voldoen. Daar zijn maar een paar merken van. Gelukkig wordt de wet volgend jaar aangepast. En vanaf 2023 wordt hij nog veel strenger. En daar ben ik erg blij mee.
Een belangrijk onderzoek met een baanbrekend resultaat, binnenkort een test en straks ook strengere regelgeving voor de veiligheid van fillers. Met deze combinatie wordt het aantal complicaties ongetwijfeld een heel stuk teruggedrongen. En dat is heel goed nieuws.
