We begrijpen steeds beter wat er in je lijf gebeurt als je mediteert. Dit voortschrijdend begrip kan leiden tot meer inzicht in ons bewustzijn en daarmee kunnen we onze geestelijke gezondheid verbeteren.
Het wordt al duizenden jaren gedaan en miljoenen doen het: meditatie. Mediteren is niet alleen goed voor je geestelijke balans, je voelt je er over de hele linie beter door, je hebt minder last van stress en het maakt je productiever.
De neurowetenschap buigt zich er nu over
De afgelopen tien jaar zijn we veel meer gaan begrijpen over de neurowetenschappelijke kant van meditatie, van wat er wetenschappelijk gezien allemaal gebeurt in je hersenen en in de rest van je lijf. Honderden klinische studies hebben bewezen dat je gezondheid baat heeft bij mediteren. De vele beschikbare apps maken de verschillende meditatie technieken voor iedereen beschikbaar. Reden te meer om meditatie onderdeel van je dag te maken.
Psychologische transformatie
Er wordt al decennia af en aan wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de voordelen van meditatie. Zo keek men in de jaren negentig van de vorige eeuw naar het therapeutisch effect dat meditatie kan hebben op een scala aan psychologische en fysieke gezondheidsproblemen. Rond de eeuwwisseling werd ontdekt dat meditatie bij depressie vaak net zo effectief is als antidepressiva.
Vormen van diepe meditatie
Momenteel wordt vooral gekeken naar wat men ‘geavanceerde’ meditatie noemt: diepere, meer intense meditatie, waarvoor je grondig getraind moet zijn. Het wordt ook wel diepte meditatie genoemd, en daarbij wordt vaak een of meerdere mantra’s gebruikt. Maar ook kundalini, vipassana en za-zen vallen er onder. Lees ook op de website van Deepak Chopra meer over diepe meditaties.
Deze vorm van meditatie lijkt effectief te zijn bij tal van kwalen en leidt tot een beter algemeen welbevinden. Meditatie, zeker in deze vorm, is niet alleen een manier om met stress om te gaan. Deze vorm van meditatie kan de weg zijn naar een psychologische transformatie. Scientific American wijdde er onlangs een mooi artikel aan.
Als je je niet goed voelt….
Mensen beginnen vaak met mediteren omdat ze niet gelukkig zijn, last hebben van stress en willen ontsnappen van het materialisme en de daarmee samenhangende prestatiedrang van deze wereld. Sommigen zijn op zoek naar iets ‘groters’, naar iets anders dan het ‘geluk’ en ‘succes’ waar iedereen naar streeft.
Wijsheid uit oude culturen die zo goed werkt….
Meditatie is niet voor niets al millennia onderdeel van veel grote religies, waaronder met name het soefisme en het boeddhisme, en behoort tot de oude tradities van veel culturen. Sinds jaar en dag is meditatie een succesvolle manier om tot inzicht, wijsheid en empathie te komen en een hogere werkelijkheid te ervaren. Geavanceerde meditatie kan mensen veel inzicht geven in de betekenis van hun leven en de doelen die ze willen bereiken.
Klank helpt je om er makkelijker in te komen
Wellicht zie je bij ‘geavanceerde meditatie’ meteen kluizenaars en wierrook voor je maar deze vorm van meditatie is echt niet alleen haalbaar voor stokoude monniken. Ook als je een drukke baan en een al even drukgezin hebt en gewoon in een gezellige buitenwijk woont kun je met deze vorm van meditatie veel waardevols toevoegen aan je leven. Juist omdat er met klank gewerkt wordt, helpt het je er makkelijker in te komen.
Werkt het, volgens de moderne wetenschap?
Aan de Amerikaanse Harvard university doet men er ook serieus onderzoek naar. Best gek trouwens, want hoe zo moet iets dat al eeuwen oud is eerst onderzocht worden volgens moderne wetenschappelijke maatstaven, om het serieus genomen te krijgen?
Maar goed, er is inmiddels dus vastgesteld dat je door meditatie een staat van tijdloosheid en verhoogd bewustzijn kan bereiken. Omdat bij geavanceerde meditatie het bewustzijn verandert bestudeert men nu of dit kan worden ingezet bij de behandeling van (chronische) depressiviteit.
Onderzoek met behulp van MRI
Leuk om te benoemen is hoe zo’n studie dan gaat. In dit geval met een ervaren beoefenaar van de boeddhistische jhana-meditatie. De meditatie zou deze proefpersoon kalm en helder in het hoofd maken en een gevoel te geven één te zijn met de rest van de wereld.
Met behulp van MRI wordt vervolgens onderzocht wat er tijdens deze vorm van mediatie in zijn hersenen, inclusief de hersenstam en het cerebellum gebeurt. Vergelijkbare onderzoeken werken met grotere groepen van beoefenaars van meditatie. De onderzoeken lopen nog maar er zijn al significante veranderingen in verschillende delen van de hersenen waargenomen.
Een team van Harvard is momenteel bezig met een onderzoek naar wat in het boeddhisme nirodha-samāpatti heet; een staat waarin door meditatie alle bewustzijn, gevoel en perceptie ophoudt. Met behulp van EEG, gecombineerd met de door de proefpersoon (iemand met 23000 (!) uur meditatietraining) zelf beschreven ervaringen, wil men bepalen wat er in de hersenen gebeurt.
Het verlies van bewustzijn dat hier wordt ervaren is namelijk geheel anders dan bij een coma, slaap of bewusteloosheid na een ongeluk. Het is een staat die enkel door mediatie wordt bereikt. Mensen voelen zich er na extreem helder, opgefrist.
Het is overigens ook de ‘hoogste’ staat die je kan bereiken in meditatie. Uit het onderzoek blijkt dat 40 seconden voor tot 40 seconden na het stoppen van het bewustzijn veel normale, doorgaande hersenprocessen tijdelijk vrijwel stil komen te liggen. Hoe bijzonder is dit!
Verstoorde hersenprocessen, even een re-boot doen
Het onderzoek van Harvard zal wellicht kunnen leiden tot inzet bij chronische depressie: dat je onder begeleiding leert ‘verstoorde’ hersenprocessen stop te zetten, waarna de hersenen, na het opnieuw ‘opstarten’, nieuwe, gezondere paden gaan volgen. Het klinkt als een re-boot (van je computer) – zo bijzonder.
Zoals al eerder genoemd, kunnen we ons verbazen dat technieken die eeuwenoud zijn, nu ineens onderzocht worden. Toch heeft het een zinvolle kant, want juist door dat onderzoek leren we de processen van bewustzijn te begrijpen. Hopelijk. Wellicht leidt het dan ook tot nog meer gebruik van deze prachtige kennis, en maken we minder gebruik van medicijnen, zoals anti-depressiva. De mens heeft een zelfhelend vermogen, ons brein biedt zoveel meer dan we oppervlakkig voor mogelijk houden.
Het is geen short cut, geen instant remedie, het vraagt om oefening, maar daarbij kun je het dan wel helemaal zelf doen, jij met jezelf, zonder beïnvloeding van buitenaf. Bijzonder….
Lees ook deze onderzoeken:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29169033
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38727064
https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2021.795077/full
