Semaglutide, beter bekend onder de merknaam Ozempic, en aanverwante medicijnen werden ontwikkeld als middel bij diabetes maar zijn nu vooral bekend als succesvol en razend populair middel bij overgewicht. Maar ze blijken ook effectief te zijn bij tal van andere ziekten, van alcoholisme tot Parkinson, aldus een spraakmakend artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Nature afgelopen week.
Semaglutide, in Nederland verkrijgbaar onder de merknamen Ozempic en Rybelsus, is een zogenoemde GLP1-receptoragonist. Soortgelijke middelen als dulaglutide (merknaam Trulicity), exenatide (merknamen Byetta en Bydureon), liraglutide (merknaam Victoza) en lixisenatide (merknaam Lyxumia) zijn eveneens GLP1-receptoragonisten. Hun grootste verdienste tot nu toe is dat ze helpen om redelijk snel af te vallen.
Stabiele bloedsuikerspiegel en minder trek
Deze middelen bootsen een hormoon na dat je darmen aanmaken nadat je hebt gegeten. Dit hormoon, GLP1, helpt je alvleesklier bij het aanmaken van insuline en helpt zo je bloedsuikerspiegel op peil te houden. Daarnaast geeft het een verzadigd gevoel waardoor je stopt met eten. Door dit GLP1 na te bootsen zorgt semaglutide en de andere middelen er niet alleen voor dat bij mensen met diabetes de bloedsuikerspiegel stabiel blijft maar ook dat mensen met ernstig overgewicht eerder verzadigd zijn en zo minder calorieën binnen krijgen.
Maar er zijn meer kanten aan deze middelen. Recent wetenschappelijk onderzoek doet namelijk vermoeden dat GLP1-receptoragonisten niet alleen het verlangen naar meer voedsel onderdrukken maar werken tegen het verslavende verlangen naar bijvoorbeeld alcohol en tabak.
Naar het effect van GLP1-receptoragonisten op het verlangen naar alcohol wordt momenteel onderzoek gedaan waaraan een grote groep alcoholisten meewerkt. Een deel van hen krijgt semaglutide, een deel een placebo. Sluitende conclusies zijn er nog niet maar het ziet er nu al veelbelovend uit.
Slaap-apnoe en cardiovasculaire ziekten
Er is ook een vermoeden dat het middel een positief effect kan hebben op cardiovasculaire ziekten en nierziekten, de symptomen van slaap-apnoe kan verminderen en zelfs de ontwikkeling van Parkinson kan vertragen. Dit wordt momenteel allemaal uitgebreid onderzocht, evenals het effect van de GLP1-receptoragonisten op leverziekten, Alzheimer en complicaties van aids.
Nieuw wondermiddel?
Je zou GLP1-receptoragonisten hierdoor bijna gaan zien als de nieuwste wondermiddelen, het ultieme medicijn dat alle ziekten en kwalen de wereld uit gaat helpen. Maar dat is natuurlijk onzin. Wel lijkt het er op dat het een bijzonder veelzijdig middel is dat op vele fronten kan worden ingezet. Om dat echter succesvol en veilig te doen moeten onderzoekers eerst te weten komen hoe het precies werkt. En daar wringt vooralsnog de schoen want dat weten ze niet.
lees ook
Hoe werkt het?
Deels is het overigens wel duidelijk – bijvoorbeeld cardiovasculaire ziekten hebben er vaak baat bij als een patiënt overgewicht kwijtraakt. Ook de symptomen van slaap-apnoe worden vaak minder als iemand gewicht verliest.
Maar de effecten die de GLP1-receptoragonisten hebben op bijvoorbeeld Parkinson, effecten die al zijn vastgesteld, hebben niets te maken met gewichtsverlies. Hoe het wel werkt, is nog niet bekend
Bijwerkingen
Ook op het gebied van gewichtsverlies zijn nog de nodige vraagtekens, omdat het bij de een beter werkt dan bij de ander. Bovendien kent het middel aardig wat bijwerkingen, waardoor niet iedereen gebruik ervan volhoudt. Denk aan obstipatie, misselijkheid, het verlies van spiermassa en, in een enkel geval, alvleesklierontsteking.
Het synthetische hormoon werkt langer door
Zoals eerder vermeld imiteren deze medicijnen het GLP1 hormoon dat door cellen de darmwand wordt aangemaakt nadat we gegeten hebben. Daardoor komt de insulineproductie in de alvleesklier op gang en het hongergevoel wordt onderdrukt. Dit hormoon wordt vervolgens, al na een paar minuten, weer afgebroken. Het synthetische hormoon in het medicijn blijft echter veel en veel langer werkzaam, tot wel een week of langer, waardoor het verzadigde gevoel veel langer aanhoudt.
Eigen aanmaak in darmen en hersenen
Er is echter nog een natuurlijke bron van GLP1: de hersenen kunnen dit hormoon ook produceren en doen dit ook, met name na een copieuze maaltijd of bij bijvoorbeeld een infectie. Dit GLP1 reageert op de vele neuronen in de hersenen die betrekking hebben op trek, humeur, beloning en beweging. Vanuit dit perspectief komen ook de aanwijzingen dat het een positieve impact heeft op het onderdrukken van verslavingsgedrag.
De GLP1-receptoragonisten onderdrukken verslaving op dezelfde manier als trek of hongergevoel. Er is zelfs een vermoeden dat het de trek in opiaten en cocaïne vermindert.
Chronische ontstekingen
Men kijkt nu ook naar de manier waarop deze middelen chronische ontstekingen in nieren, hart en lever lijken tegen te gaan. In het verlengde daarvan liggen ook de ontstekingsreacties in de hersenen die ziekten als Parkinson en Alzheimer uitlokken.
Antidepressiva
Tot slot: het zou ook mogelijk zijn dat de GLP1-receptoragonisten, omdat ze zich in de hersenen ook richten op serotonine, net zoals veel antidepressiva, ook ingezet kunnen worden bij het behandelen van depressie en angststoornissen. Ook op dit vlak zijn de onderzoeken al opgestart.
Het klinkt allemaal spannend en veel belovend. Ja, er is nog veel onduidelijk en er moet nog heel veel worden onderzocht. En het kan nog vele jaren duren voor er meer duidelijkheid is. Maar de eerste tekenen zijn zeer, zeer veelbelovend. De diverse GLP1-receptoragonisten zouden weleens de sleutel kunnen zijn tot geheel nieuwe behandelmethoden voor zeer ernstige, ontwrichtende ziekten.
Wat kun je zelf doen?
Het is niet onmogelijk om de hoeveelheid van deze agonisten te laten toenemen. Een gezonde vezel- en eiwitrijke voeding helpt, het stabiel houden van lichaamsgewicht en voldoende beweging dagelijks, zeker als je veel zit. Als je veel last hebt van een verstoorde stoelgang, kan het zinvol zijn om aan stressmanagement te gaan doen, en je microbiota in de darmen een handje te gaan helpen.
