Franziska Lichtenegger over de toekomst van siliconen implantaten

(Read the English version on page 2)

Al meer dan 50 jaar worden siliconen borstprothesen in zowel de esthetische- als de reconstructieve chirurgie toegepast. Maar het gebruik ervan lijkt onder druk komen te staan. Steeds meer vrouwen brengen hun klachten naar buiten. In de media komt er ook steeds meer aandacht voor. Zelfs het RIVM riep dit jaar vrouwen op hun klachten bij hen te laten registreren.

Inkapseling, ASIA, lymfeklier kanker….

De klachten variëren van pijn in de borst en verharding door kapselvorming (bij 5,5% tot maar liefst 50%) tot het ASIA syndroom (naar schatting 1 op 500) en de zeldzame vorm van lyfmeklierkanker, ALCL (anaplastisch grootcellig lymfoom, een Non-Hodgkin kanker, naar schatting 1 op 25000). Dit laatste veroorzaakt ook onrust onder medici en wetenschappers, omdat men vermoed dat het aandeel nog groter kan worden vanwege de nog altijd groeiende mondiale vraag naar borstvergroting met prothesen.

Ziek worden door lichaamsverfraaiende methoden?

plastisch chirurge Franziska Lichtenegger.
fotograaf: André La Croix

Hoewel het aantal gevallen van dit lymfoom (in Nederland 1 op de 25 duizend) onder borstprothese dragende vrouwen maar klein is, baart het wel zorgen. Het is niet duidelijk waardoor deze aandoening ontstaat. De wetenschap wil inzicht om erger te voorkomen. Het gaat hier immers om gezonde vrouwen die mogelijk ziek worden door lichaamsverfraaiende methoden.

Wat is er aan de hand?

Zijn de siliconen de boosdoeners? Komen die in je lichaam, word je daar ziek van? Of zijn er mensen die helemaal niet tegen lichaamsvreemde materialen kunnen – slaat hun immuunsysteem op hol en wil het lichaam ze het liefst uitdrijven?

Oorzaak-gevolg

Is er sprake van overmatige bacterievorming bij gebruik van bepaalde typen prothesen waardoor je ziek wordt? En wat is het oorzakelijk verband tussen de prothesen en het risico van deze vorm van lymfeklierkanker?

Zeldzame vorm van kanker, 1 op de 25 duizend loopt risico

‘ALCL is geen borstkanker, laten we daar duidelijk over zijn. Het is een zeer zeldzame vorm van lymfeklierkanker: een kanker van de immuuncellen die aan siliconen borstprothesen gerelateerd is. Dit type kanker kan optreden in het litteken, in het kapsel rond de prothese, maar ook in het vocht rond de prothese.

32 gevallen in Nederland bekend

Als we ervan uit gaan dat naar schatting wereldwijd 10 tot 11 miljoen vrouwen borstprothesen dragen (in Nederland worden naar schatting 25-30 duizend per jaar ingebracht, omgerekend 1% tot 3% van de vrouwen) en er nu 359 gevallen wereldwijd bekend zijn (lees meer hier over die wereldwijde cijfers), geeft dat wel aan dat het uitzonderingen zijn. Een op de 25 duizend vrouwen heeft kans op ALCL. Er zijn tot nu 32 gevallen in Nederland bekend.’

De rol van het immuunsysteem

‘Sinds 1990 is er al veel onderzoek naar siliconen en siliconen prothesen gedaan, maar tot op heden is niet bewezen dat siliconen schadelijk zijn voor het lichaam. Daarom is er meer onderzoek nodig. Het immuunsysteem zou bij het ontstaan van deze vorm van kanker wel een rol kunnen spelen.

Bacterie ophoping in geruwde prothesen

‘Er is een toegenomen gebruik van zg. geruwde implantaten, met dus een geruwde buitenkant (het zou het risico van kapselvorming verminderen, red.), en uit medische cases blijk dat juist geruwde implantaten een verhoogd risico met zich meebrengen. De verdenking is dat de bacteriën zich verstoppen in het ruwe oppervlak. Het lichaam kan de bacterie niet kwijt en reageert met een permanente immuunreactiereactie en dat kan mogelijk leiden tot lymfoom.’

FDA benadrukte in maart 2017 ook: zeer klein risico

‘Toch wil ik benadrukken dat cliënten met ruwe-oppervlak-prothesen nu niet te angstig moeten worden. In maart 2017 heeft de Amerikaanse ‘Keuringsdienst van Waren’ ( FDA) een rapport openbaar gemaakt over ALCL en een aangegeven dat er een heel klein risico is voor deze vrouwen. Alle merken prothesen mogen nog steeds gebruikt worden. Houd je borsten gewoon goed in de gaten. Wordt een van de borsten groter, of allebei, treedt er asymmetrie op? Verandert de vorm, krijg je steken in je borsten, pijn? Is er sprake van vermoeidheidsklachten?

De symptomen en bestrijding

‘Het merendeel van de patiënten geneest door operatieve verwijdering van zowel het implantaat als het kapsel en het vocht er omheen. Als je een of meerdere van bovengenoemde klachten krijgt, laat dan meteen een echo maken om te checken of er vocht rond de borsten zit. Hoe eerder dat ontdekt wordt, hoe beter. Ga naar je plastisch chirurg.’

Meer aandacht voor de problematiek genereert ook meer ‘gevallen’

De aandacht voor ALCL lyfmeklierkanker groeide nadat er vrouwen waren overleden, ‘en omdat we, zowel cliënten als artsen, er meer alert op worden, komen meer gevallen aan het licht. Ook het feit dat het aantal borstverfraaiingen wereldwijd nog altijd toeneemt, neemt dus ook het risico in zekere mate toe. Het is ook onze taak als plastisch chirurgen om cliënten op risico’s als ALCL te wijzen.’

    •    Lees hier meer wetenschappelijke onderzoeken naar ALCL in de Journal of Plastic and Reconstructive Surgery

Registratie type implantaat nu verplicht gesteld

‘Onlangs woonde ik in Stockholm nog het congres Beauty through Science bij, waar nog eens onderstreept werd dat plastisch chirurgen deze aandoening goed in de gaten moeten houden.
Recent is het door de overheid ook verplicht gesteld voor artsen om de kenmerken van ingebrachte protheses te registreren. Het merk, het typenummer, de kwaliteit, de maat, op welke wijze hij geplaatst is. Zo probeert men onder andere in kaart te brengen of het ene merk en de kwaliteit van prothese gevoeliger is voor ALCL- ontwikkeling dan het andere.

Vrouwen lopen te lang door met klachten

‘Zoals ik al aangaf: meld je klachten zo snel mogelijk. Ik zie soms cliënten die al 20 jaar met hun prothesen lopen en veel te harde borsten en pijn hebben. Dan gaat het niet om ALCL, maar om verkapseling van de prothese. En dan denk ik: ‘Hoe is dit mogelijk? Hoe kun je hiermee zo lang doorlopen? Je ziet er zo prachtig verzorgd uit, en dan loop je met zulke harde, pijnlijke borsten rond?’ Dan krijg je excuses te horen als ‘ ik ben te druk geweest, of ik dacht dat het wel meeviel’.

Borsten moeten soepel aanvoelen, zo niet, dan is het niet goed

‘Borsten moeten soepel aanvoelen. Altijd. Het is natuurlijk lastig om ermee naar je dokter te gaan. De kans is groot dat een prothese kapot is en dat een operatie moet volgen. Vaak worden klachten als vermoeidheid ook weggewuifd, en dan hoor je naderhand dat zo’n vrouw zich na een operatie en prothesevernieuwing toch weer een stuk fitter voelt.

Nemen de klachten ook bij jouw cliënten toe?

‘Nee. Ik vraag mijn cliënten altijd terug te komen. Ik heb bijna geen cliënten met kapselvorming. ASIA syndroom of lymfoomkanker heb ik nog nooit gezien. Als cliēnten met kapselproblemen komen, stuur ik de prothesen altijd naar de producent terug na verwijdering en vraag om een analyserapport over de kwaliteit van de prothese, hoeveel siliconen er verloren zijn gegaan, et ceterea.

Gebruik je zelf nog geruwde prothesen?

‘Alleen als een cliënt voor een druppelvormige prothese kiest, omdat deze anders gaan draaien. Ik werk nu het liefst met prothesen met een heel gladde buitenkant. Om te voorkomen dat bacteriën zich te makkelijk gaan nestelen. Ik plaats ze onder de spier, dat geeft naar mijn idee ook de minste kans op kapselvorming. De uiteindelijke beslissing over het type prothese bepaalt de cliente zelf. Ik geef daarbij voorlichting.’

Artsen moeten meer documenteren, producenten zijn te terughoudend

‘Als artsen en wetenschappers verkeren we momenteel in een situatie dat we vooral meer vragen krijgen. De antwoorden laten op zich wachten. Ook wij als artsen moeten meehelpen om meer duidelijkheid te krijgen, en dat kan alleen als we alles heel goed gaan documenteren. Daarbij hebben we medewerking van de producenten nodig, zij stellen zich veel te terughoudend op. We moeten niet wachten tot een overheid de kar gaat trekken, want dat doen ze vaak pas als het echt goed mis gaat. We moeten het voor zijn.

Actieve marketing voor nieuwe prothesen: inspelen op angst?

‘Je ziet momenteel ook dat producenten handig inspelen op de angst. Men brengt nieuwe modellen uit waaraan dan een claim hangt dat ze minder risico op kapsels en complicaties geven omdat ze een verfijndere ruwe textuur hebben. Het is marketing, er zijn geen bewijzen voor.  Het gaat om modellen die pas heel kort op de markt zijn.

Bovendien gaat het om prothesen die heel zacht en vloeibaar, wat de kans op scheuring kan vergroten omdat ze teveel mee bewegen. Ik zie nu ook prothesen waarin microchips verwerkt zijn die gegevens kunnen opslaan. Ook daarvan weten we niet hoe duurzaam ze zijn. Ik zou zeggen: doe je gewoon je administratie goed, dan heb je dat allemaal niet nodig.’

Deze jonge vrouw liet haar borsten vergroten. Het huid-kleurverschil komt door de belichting. Het is dezelfde vrouw. We hebben een tatoe die zij heeft, weggelaten op de foto.

Durf je nog voor siliconen prothesen te kiezen?

‘Persoonlijk werk ik het liefst met lipofilling, het opvullen van de borsten met eigen vetweefsel. Deze vraag komt nu vooral van vrouwen die hun prothesen laten verwijderen. Als ze genoeg eigen vetweefsel hebben kan de borst weer langzaam opgebouwd worden. Je kunt namelijk nooit in een keer van een cup A naar een cup C. Lichaamseigen vetweefsel wordt ook deel afgebroken, je werkt dus met meerdere sessies. Omdat het eigen weefsel is, voelt het heel natuurlijk aan, en het geeft een fantastisch resultaat.

De keuze voor lipofilling

‘Maar als ik een jonge vrouw op mijn spreekuur krijg met een AA cup en geen lichaamsvet om te oogsten, dan wordt het toch een prothese. Je moet je realiseren dat wanneer een vrouw eenmaal mentaal de knoop heeft door gehakt om voor een borstvergroting te gaan, dan wil ze niet meer terug. Ze wil de voors- en tegens eigenlijk niet meer horen. De wens is te groot. We zullen prothesen blijven gebruiken, en dat kan ook.’

Laat je prothesen elke vijf jaar controleren

‘Het is belangrijk dat je je borsten goed in de gaten houdt. Laat ook je prothesen controleren. Loop er niet 20 jaar mee door, laat ze elke 5 jaar door middel van een echo controleren. Ga bij twijfels altijd naar je plastisch chirurg. Uit voorzorg.’

Spaar voor nieuwe prothesen, ze moeten eens vervangen

Franziska Lichtenegger benadrukt tot slot dat het belangrijk is om voor nieuwe prothesen te sparen. Er komt een dag dat ze hoe dan ook vervangen moeten worden. De prothesen en de operatie moet je zelf betalen. ‘Weet waar je aan begint, dat zeg ik ook altijd. Het is een levenslang traject, vanwege de vervangingen. Vooral jonge vrouwen onderschatten dit.’