De pigmentvlek lijkt de nieuwe rimpel te zijn. Waar we ons vroeger vooral druk maakten over kraaienpootjes en fronsrimpels, geven ook donkere plekjes en vlekjes ons tegenwoordig kopzorgen. Cosmeticamerken spelen hier handig op in door naast anti-aging ook anti-pigment producten op de markt te brengen, in vrijwel ieder prijssegment.
Maar laat pigment zich wel zo makkelijk wegsmeren? Corine – ervaringsdeskundige op het gebied van pigment door haar eigen melasma – ging op onderzoek uit en sprak met Stephan Marks, cosmetisch arts KNMG bij Kliniek voor Esthetische Geneeskunde in Amsterdam.
Pigment beschermt je huid
Voordat de vele anti-pigment producten en bijbehorende reclamecampagnes voor een lelieblanke huid je nu laten denken dat pigment iets slechts is, is het goed te benadrukken dat pigment in basis goed voor je is. Je huid maakt namelijk pigment bij blootstelling aan zonlicht, om de huid te beschermen tegen de schadelijke effecten van UV-straling. Zie het als een natuurlijk beschermingsmechanisme tegen de zon.
Stephan: “Pigment is een bruine kleurstof, die bij een normale pigmentproductie je huid een egaal gebruinde teint geeft. Wanneer deze pigmentproductie verstoord raakt, dan kan het gebeuren dat de huid te veel of onregelmatig pigment aanmaakt en er donkere vlekken ontstaan.”
Een complex fenomeen
Pigment is een complex fenomeen, met evenzo complexe pigmentstoornissen. Stephan: “Lokale hyperpigmentatie refereert aan ieder plekje of vlekje op je huid dat donkerder is dan de rest en kan het gevolg zijn van zonschade, wondjes, acne of zelfs cosmetische ingrepen, zoals laser en chemische peelings.”
Iedere vorm van ontsteking in de huid kan leiden tot hyperpigmentatie.”
Dermatologen gebruiken vaak de Engelse term post-inflammatory hyperpigmentation (PIH), omdat hyperpigmentatie een reactie is op de ontsteking. Een donkere huid ontwikkelt sneller PIH dan een blanke huid.
Stephan vervolgt: “Melasma daarentegen wordt vooral getriggerd door hormonen, zoals oestrogeen. Het komt daarom voornamelijk voor bij vrouwen, vanaf de eerste menstruatie. Anticonceptie en zwangerschap kunnen hierbij een katalysator zijn, maar ook genetische factoren en de zon spelen een rol.”
Hydrochinon brengt pigmentcellen in slaap
Een bekend middel tegen pigmentvlekken is hydrochinon. Dit middel is al sinds 1965 verkrijgbaar. Hydrochinon is een organische verbinding die in de natuur in kristalvorm voorkomt in planten. Stephan: “Hydrochinon is misschien wel de meest effectieve remmer van pigmentcellen. Het brengt de cellen in slaap, waardoor ze geremd worden in de aanmaak van nieuw pigment.”
Hydrochinon remt niet alleen de pigmentcellen in pigmentvlekken, maar alle pigmentcellen van de huid waarop je hydrochinon aanbrengt. Of anders gezegd: het voorkomt tijdelijk de aanmaak van nieuwe pigmentvlekken. Stephan: “Om deze reden schrijven cosmetisch artsen ook regelmatig hydrochinon voor, als voorzorgsmaatregel om hyperpigmentatie door peelings en laserbehandelingen te voorkomen.”
Op recept verkrijgbaar
In Nederland is hydrochinon crème uitsluitend op recept bij de apotheek verkrijgbaar, waarbij de voorgeschreven concentratie maximaal 5% is. Dit betekent dat in elke gram crème 50 mg hydrochinon zit. Via internet is hydrochinon in het buitenland verkrijgbaar in concentraties die soms veel hoger zijn.
Stephan raadt het online bestellen van hydrochinon met klem af: “Hydrochinon is een wolf in schaapskleren en kan bij verkeerd gebruik meer kwaad doen dan goed.”
Leukoderma
Door overmatig of te lang hydrochinon gebruik kan bijvoorbeeld permanente depigmentatie ontstaan. Dit noemen we leukoderma.
Voorzichtig opbouwen
In de meeste gevallen heeft je huid even de tijd nodig om te wennen aan hydrochinon. Stephan legt uit: “Je huid heeft een mechanisme dat in staat is om een tolerantie op te bouwen tegen stoffen die irriteren. Dit zie je ook bij retinol. Daar went je huid na enige tijd ook aan.”
Een keer per dag
Een geïrriteerde en droge huid met roodheid en schilfertjes zijn dan ook gebruikelijke bijwerkingen, als je begint met hydrochinon. Je kunt dit voorkomen door een lage concentratie (2%) te gebruiken, één keer per dag. Merk je dat de hydrochinon je huid irriteert? Dan kan je behandelend arts een corticosteroïde crème voorschrijven (bijnierschorshormoon) om huidirritatie tegen te gaan.
Mocht je overgevoelig zijn voor hydrochinon, dan merk je dat aan jeukende uitslag of galbulten. Neem in dat geval altijd direct contact op met je arts.
Geduld is een schone zaak
Zoals bij de meeste huidbehandelingen is geduld een schone zaak. Stephan: “Hydrochinon is geen quick fix. Resultaten zijn op zijn vroegst na enkele weken tot maanden zichtbaar. Je huid heeft namelijk tijd nodig om zich van pigment te ontdoen. De opperhuid vernieuwt zichzelf elke vier tot zes weken en dit is dan ook de tijd die nodig is om bestaande pigmentverstoringen op te ruimen. Vaak zijn er zelfs meerdere vernieuwingscycli nodig om het pigment kwijt te raken.”
Je kan ook meer pigment krijgen
En daarmee zijn we meteen aanbeland bij een ietwat paradoxaal aspect van hydrochinon… langdurig gebruik van dit anti-pigment middel kan juist leiden tot meer pigmentvorming.
Voorzichtig afbouwen
Stephan: “Bij abrupt stoppen met hydrochinon zien we nog wel eens een snelle terugkeer van het pigment, ook wel rebound hyperpigmentatie genoemd. Om die reden is het langzaam afbouwen van het gebruik van hydrochinon belangrijk.”
Afbouwen doe je door een maand lang de gebruiksfrequentie te verlagen. Gebruik je hydrochinon twee keer per dag? Ga dan eerst terug naar één keer per dag en daarna naar om de dag.
In gesprek met Stephan Marks.
Hydrochinon dus niet zonder risico’s
Zoals eerder in dit artikel al gesteld, dient pigment als een huideigen bescherming tegen UV-straling. Wanneer de pigmentaanmaak te veel wordt geremd door het gebruik van hydrochinon, kan UV-straling de huid irriteren, waardoor deze ontstoken raakt. Deze ontsteking kan op zijn beurt weer resulteren in PIH. Ook kan UV-straling de pigmentcellen direct irriteren, waardoor nieuwe pigmentvlekken ontstaan.
Blauw-grijze verkleuring van de huid
Een nog ernstiger bijwerking van hydrochinon is verandering van de structuur van pigment door een fototoxische reactie. Stephan legt uit: “Dit is een reactie waarbij het pigment, onder invloed van UV-straling, van chemische structuur verandert. Hierbij ontstaat een blauwe of grijze verkleuring van de met hydrochinon behandelde huid. Deze verkleuring is blijvend en laat zich op geen enkele manier behandelen.
Ochronose
Deze bijwerking wordt ochronose genoemd en ontstaat meestal pas na meerdere jaren aaneengesloten gebruik van hydrochinon crème. Bij hogere concentraties, zoals 20% via het internet, kan ochronose al veel sneller ontstaan.”
Leestip: In deze wetenschappelijke publicatie lees je meer over ochronose en vind je bovendien foto’s.
Hydrochinon en kanker: gerucht of gegeven?
Als je wel eens op Google hebt gezocht naar informatie over hydrochinon, dan ben je ongetwijfeld op websites gestuit, waar wordt gesteld dat hydrochinon in hoge doses mogelijk kankerverwekkend is. Andere onderzoeken spreken dit juist tegen of stellen zelfs dat hydrochinon beschermt tegen kanker.
Onderzoek bij knaagdieren
Maar wat moeten we nu geloven? Stephan legt uit: “Vooralsnog is er geen verhoogd risico op kanker bekend bij mensen door het gebruik van hydrochinon. Wel bij knaagdieren, maar die kregen tijdens het onderzoek een zeer hoge dosering hydrochinon oraal toegediend. Dus via de mond, niet via de huid.”
Langdurig gebruik maakt huid gevoeliger
Toch is ook een kritische noot op zijn plaats, aldus Stephan: “Langdurig gebruik van hydrochinon leidt tot minder bescherming tegen UV-straling en daardoor tot vroegtijdige veroudering van de huid en een verhoogd risico op huidkanker. Dat zou je een indirect gevolg kunnen noemen. Het is niet zozeer de hydrochinon die direct zorgt voor een verhoogde risico op huidkanker, maar wel het feit dat de natuurlijke bescherming tegen UV-straling is afgenomen door het gebruik van hydrochinon.”
Better safe than sorry
De risico’s van hydrochinon voorkom je door de crème nooit langer dan zes maanden aaneengesloten te gebruiken. Las daarna altijd een rustpauze in van tenminste twee maanden, voordat je opnieuw aan hydrochinon begint.
En misschien is het een open deur, maar gebruik hydrochinon crème alleen onder begeleiding van een dermatoloog of cosmetisch arts. Stephan: “Je bent een rund als je met hydrochinon stunt. Ga dus vooral niet zelf aanrommelen, maar raadpleeg altijd een cosmetisch arts of dermatoloog.”
Dermatologen in het BeautyJournaal team
Heb jij vragen over je huid aan een van de dermatologen uit ons BeautyJournaal team: Francis Wu of Marco van Coevorden? Stuur je vraag via ons contactformulier. Je krijgt altijd persoonlijk antwoord.
