Pigmentvlekken staan volop in de belangstelling. We weten steeds beter wat de oorzaken ervan zijn, en de behandelmethoden zijn ook steeds beter. Gelukkig maar, want als je echt veel pigmentvlekken hebt, of melasma (eilanden van pigment), kun je je knap ongelukkig voelen.
Nauwkeurig te werk gaan
In dit artikel vertelt arts Catharina Meijer wat je eraan kan doen. Vooropgesteld dat je wel gedisciplineerd te werk zal moeten gaan. Pigmentvlekken komen gemakkelijk weer terug als je de behandeling ervan niet bijhoudt, en de adviezen niet adequaat opvolgt.
Bezoek hier de website van dokter Catharina Meijer
Wat is hyperpigmentatie?
De letterlijke betekenis van hyperpigmentatie is “te veel pigment”. Dit is ook eigenlijk precies wat het is: doordat er plaatselijk meer pigment in de huid zit dan elders, zie je vlekken op de huid. Dit kunnen hele kleine vlekjes zijn (sproeten), ouderdomsvlekken, tot hele grote vlekken op de wangen en het voorhoofd, wat we in medische termen “melasma” ofwel een zwangerschapsmasker noemen.
Hoe diep zit de pigmentafwijking in de huid?
Wat belangrijk is voor een optimale behandeling, is te bepalen hoe diep de pigmentafwijking in de huid zit.
De huid bestaat in hoofdlijnen uit twee lagen: de opperhuid (epidermis) en de lederhuid (dermis). De opperhuid vernieuwt zich continu en de lederhuid is “de fabriek” waar collageen en elastine worden gemaakt en onderhouden, waar de hydratatie van de huid wordt geregeld en waar alle “logistiek” plaatsvindt.
Pigmentcel aanmaak in de onderste huidlaag
De onderste laag cellen van de opperhuid is de laag van waaruit de opperhuid zich vernieuwt. Deze basaal cellen delen zich steeds opnieuw en stuwen daarbij de oude cellen (keratinocyten) naar de oppervlakte. Tussen deze basaal cellen zitten de pigmentcellen van de huid verankerd: de melanocyten.
Melanocyten komen met nieuwe cellen mee naar boven
De melanocyt produceert pigment (melanine) en verpakt dit in kleine pakketjes, de melanosomen. Deze pakketjes pigment worden door de melanocyt afgegeven aan de omliggende huidcellen (keratinocyten) en reizen mee naar de oppervlakte. Dit gebeurt continu, dus een pigmentvlek is eigenlijk een soort driedimensionale pigmentkolom.
Er is sprake van hyperpigmentatie bij één of meerdere van de volgende verschijnselen:
- Melanocyten die te veel pigment maken,
- Melanocyten die het geproduceerde pigment niet homogeen afgeven,
- Basaal cellen die te langzaam delen, waardoor de vernieuwing van de opperhuid onregelmatig verloopt en er geen homogene distributie van pigment is.
De oorzaken hiervoor zijn divers:
- Genetische aanleg
- Natuurlijke veroudering (ouderdomsvlekken)
- Zonbeschadiging (hieronder valt ook het toenemend aantal sproeten!)
- Ontstekingen, al dan niet onderhuids (zogenaamde post-inflammatoire hyperpigmentatie, veel gezien bij acné)
- Hormonale veranderingen of invloeden (puberteit, maandelijkse cyclus, zwangerschap, overgang)
Is weghalen van de bovenste laag van de pigmentkolom de oplossing?
Veel pigmentbehandelingen zijn gericht op het dunner maken van de opperhuid (denk aan microdermabrasie, fruit- en glycolzuurpeelingen, etc.), waarbij een stukje van de pigmentkolom wordt weggehaald.
Maar het gaat erom hoe diep de pigmentverstoring in de huid zit. In een gezonde situatie wordt pigment alleen in de opperhuid afgegeven. Als de pigmentvlek alleen in de opperhuid zit, dan is die redelijk eenvoudig thuis te behandelen met de juiste producten.
Bezoek hier de website van dokter Catharina Meijer
Oppervlakkige peelings geven snel optisch resultaat
De vlek lijkt hierdoor in eerste instantie iets minder, maar komt onherroepelijk en vaak binnen enkele weken, weer volledig terug. Deze behandelingen bieden daarom geen echte verbetering.
Oppervlakkig pigment makkelijk te verwijderen
Even terug naar de opbouw van de huid en de bepaling hoe diep het pigment zit. In een gezonde situatie wordt pigment alleen in de opperhuid afgegeven. Als het pigment van een pigmentvlek alleen in de opperhuid zit (maar dus een teveel aan pigment), dan is het een ondiepe pigmentvlek, die redelijk eenvoudig thuis te behandelen is met de juiste producten
Dieper gelegen pigment vraagt langduriger aanpak, want het verdwijnt niet
Als het pigment van de pigmentvlek ook in de diepere laag van de huid, de lederhuid, wordt afgegeven spreken we van een dermale pigmentafwijking. Ook deze vorm kan met de juiste producten tot stoppen worden gebracht. Hier is echter wel een beperking.
Omdat de lederhuid zich niet vernieuwt op de manier zoals de opperhuid dat wél doet, zal het pigment dat er al zit niet verdwijnen. De onderliggende oorzaak van deze diepere pigmentvlekken zijn namelijk lastig aan te pakken: erfelijke aanleg, hormonale verandering en veroudering. Ontstekingsprocessen en zonschade zijn dan weer beter te behandelen.
Herstel de gezonde huidfuncties
Een goede behandeling begint altijd bij het herstel van een gezonde huidfunctie. Een gezonde huid heeft geen huidproblemen, en dus ook geen pigmentvlekken. De beste manier om dit te doen is een skinroutine samen te stellen die bestaat uit echt werkzame vitamine C en retinol. Om ervoor te zorgen dat de melanine beter verspreid wordt ende hoeveelheid melanine afgeremd wordt.
Bezoek hier de website van dokter Catharina Meijer
Hydrochinon voor een reset, alleen op voorschrift
Gaat het echt om dieper gelegen pigment en grotere gebieden zoals bij melasma, dan combineer ik de skincare routine met 5% hydrochinon crè, dat ik op voorschrift uitschrijf, en door een samenwerkende apotheek laat maken. Je gebruikt het dan 3 tot maximaal 6 maanden. Hiermee zorg je ervoor dat de melanineproductie even helemaal stilgelegd wordt.
Begeleiding
Na uiterlijk 6 maanden bouw je het gebruik van hydrochinon dan langzaam af. Je blijft gedurende die periode bij onze huidtherapeuten en cosmetisch artsen goed onder controle. Dit is belangrijk, om eventuele bijwerkingen te monitoren. Onzorgvuldig gebruik, op eigen houtje, kan uiteindelijk leiden tot resistentie gepaard gaande met ongecontroleerde hyperpigmentatie. Hydrochinon is een zeer effectief medicament als ondersteuning in de strijd tegen hyperpigmentatie dat tijdelijk gebruikt mag worden.
De rol van talg als onstekingsvlam
Ook besteed ik graag extra aandacht aan het in balans brengen van de talgproductie. Talg werkt ontstekingsprocessen in de hand en is de boosdoener bij rosacea en pukkels. Waar pukkels hebben gezeten ontpoppen zich makkelijk pigmentvlekjes.
Bezoek hier de website van dokter Catharina Meijer
Elke ontsteking kan tot een pigmentvlek leiden
Elke vorm van inflammatie kan leiden tot een verhoogde melanineproductie, dus pigmentvlekjes. Het voeden van de huid met extra antioxidanten is daarbij ook heel belangrijk. Ze remmen deactiviteit van vrije radicalen, die ook vrijkomen bij ontstekingsprocessen (groot en klein) en huidschade geven.
Nu zijn ontstekingen als acne en rosacea nog makkelijk te zien, maar inflammaties die ontstaan door veroudering, hormoonschommelingen en dergelijke, zijn niet navolgbaar. De pigmentvlek is dan het bewijs. Dus, inspecteer je huid zorgvuldig en regelmatig hierop.
Welk percentage retinol werkt het beste?
Voor retinol geldt hetzelfde: een goede, werkzame formulering. Een formulering met 1% retinol is optimaal als je huidverslapping en pigmentvlekken wilt behandelen. Daarbij komt nog eens dat het ons gelukt is om zelfs bij de 1% relatief weinig bijwerking te krijgen, als je het vergelijkt met andere merken bij 1%. We hebben het opgenomen in een goede mix met verzachtende ingrediënten waardoor de huid sneller herstelt.
Andere pigment verminderende behandelingen
Mocht er echt zwaarder geschut nodig zijn dan skincare, dan adviseer ik een TCA peeling van 15% tot 30%, omdat TCA het meest effectief op pigment werkt. Een hele effectieve manier is 15% TCA in kuurverband 3 of 4 keer, met tussenpozen van twee weken. Je vervelt de eerste keer zichtbaar, daarna zal dat nog minimaal zijn.
IPL
Ook behandelingen op basis van licht kunnen effectief zijn, zoals IPL (Intense Pulsed Light), maar ook daarvoor geldt: breng eerst je huid in een topconditie met een goede skincare routine, dan bereik je een veel beter resultaat.
Plasmage
Ouderdomsvlekken (een beetje smoezelig iets verheven vlekje, wat je ook voelt zitten) die vaak heel oppervlakkig op de huid liggen, zijn goed met plasmage te behandelen. Hiervoor wordt een gas (plasma energie) gebruikt dat onmiddellijk de huidcelletjes verdampt.
