Niet diëten maar gezond eten, zegt voedingshoogleraar Frans Kok

Lijnen, lijnen, lijnen. Terwijl overgewicht een steeds groter probleem wordt, zijn steeds meer mensen druk bezig met lijnen, diëten en afvallen. De diëten van afvalgoeroe’s Sonja Bakker en Dr. Frank zijn razend populair, hun boeken gaan als warme broodjes over de toonbank. Maar werken die diëten eigenlijk wel? En zijn ze nou wel zo gezond? Frans Kok, voedingshoogleraar aan de Wageningen University, vindt van niet. Samen met wetenschapsjournalist Broer Scholtens schreef hij een boek over gezond eten en een gezond gewicht.

Kortstondige diëten zijn uiteindelijk heel ongezond

In zijn boek ‘Gezond eten, gewoon doen, gezonde voeding volgens de wetenschap’ trekt Frans Kok behoorlijk van leer tegen de afslankdiëten van Sonja Bakker en Dr. Frank. Kok is er van overtuigd dat hun diëten niet alleen niet werken, ze zouden ook nog eens schadelijk zijn voor de gezondheid. Met name het dieet van Dr. Frank. Kok: “Tja, Dr. Frank – de zoveelste dieetgoeroe. Ik begrijp niet dat mensen nog steeds vallen voor al die zogenaamde snelle diëten. Ik kan alleen maar zeggen: doe dat nou niet. Het werkt niet, zeker niet op langere termijn, en het is ongezond. Dr. Frank propageert een crashdieet met veeleiwit. Je zou daardoor snel afvallen zonder hongergevoel. Dr. Frank is een internist, hij zou beter moeten weten en niet dergelijke uitspraken moeten doen. Eiwitten zijn inderdaad behoorlijk verzadigend, maar ook weer niet zodanig dat je totaal geen hongergevoel hebt. Dan zou je echt enorme hoeveelheden eiwitten eten, en dat is ongezond. Dergelijke hoeveelheden eiwitten zijn belastend voor de nieren, met name bij mensen met nierproblemen. Een ander probleem is dat je door zo weinig koolhydraten te eten op termijn tekorten aan voedingsvezel en bepaalde vitaminen en mineralen gaat krijgen. Maar wat vooral belangrijk is: op langere termijn werken diëten zoals dat van Dr. Frank niet. In het begin wel, mensen vallen in korte tijd aardig wat af. Meer dan mensen die gewicht proberen te verliezen door bijvoorbeeld begeleiding van een diëtist. Maar na een jaar is die voorsprong al lang weer verdwenen. De meeste mensen die zo’n snel dieet volgen komen zelfs weer aan. Ze zijn namelijk niet vol te houden, die strenge, weinig gevarieerde diëten. Dr. Frank beweert ook dat hij mensen met diabetes type II zou hebben genezen met zijn dieet, maar hij heeft daar tot dusver geen wetenschappelijk onderzoek over gepubliceerd. We moeten het dus doen met zijn bewering. Da’s jammer, ik zou zo’n wetenschappelijk onderzoek met belangstelling lezen.”

Eiwitrijk dieet verhoogd kans op diabetes type II

Frappant is dat voedingswetenschapper Ivonne Sluijs (29) van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht begin dit jaar in haar promotie onderzoek ontdekte dat eiwitrijkevoeding de kans op diabetes type II zelfs kunnen verhogen. Sluijs analyseerde gegevens uit een grote Europese studie die informatie bevat over leefstijl en gezondheid van bijna 40.000 personen. Ze concludeert dat mensen vaker diabetes krijgen als ze meer eiwitten eten, waarbij tien gram meer eiwit per dag de kans op diabetes met 16 procent verhoogt.

Aanklacht tegen dr. Frank

Inmiddels is door gynaecoloog Cees Renckens, voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij, een klacht tegen Dr. Frank ingediend bij het tuchtcollege KNMG. Dr. Frank zou bij de promotie van zijn dieetboeken misbruik maken van zijn status als internist. Er zou geen enkel wetenschappelijk bewijs zijn dat zijn dieet op lange termijn effect heeft. Toch heeft het tuchtcollege onlangs uitgesproken dat dr. Frank zich keurig aan de richtlijnen houdt.

Te weinig calorieën, teveel vochtverlies

Over het dieetplan van Sonja Bakker is Kok iets milder: “Het dieet van Bakker is gevarieerder dan dat van Dr. Frank, koolhydraten zijn bijvoorbeeld niet uit den boze. Tekorten aan vitaminen en mineralen kunnen wel optreden. Het probleem met het dieet van Bakker is dat het veel te weinig calorieën bevat, net zo is als het dieet van Dr. Frank. Je kunt zo’n dieet een tijdje volhouden en inderdaad behoorlijk wat kilo’s verliezen. Maar op langere termijn gaat je hele lichaam zich verzetten tegen zo’n geringe inname van calorieën en geef je het dieet op. Het is gewoonweg niet vol te houden. En dan vliegen de kilo’s er gewoon weer aan. Dergelijke diëten hebben alleen effect op kortere termijn, op lange termijn heb je er helemaal niks aan. Doordat je zo weinig eet krijg je ook veel minder zout binnen. Je verliest daardoor in die eerste weken ook heel veel vocht, waardoor het gewichtsverlies groter lijkt. Maar wat heb je daar aan? Je wilt vet kwijt, geen vocht.”

Gewoon een paar honderd calorieën per dag minder helpt

Wat is volgens Kok dan de juiste manier om je overtollige kilo’s kwijt te raken? Dat is dus te lezen in zijn boek. Kok benadrukt stellig dat ‘Gezond eten, gewoon doen’ absoluut geen dieetboek is: “Nee, dat is het zeker niet. We geven in het boek inzicht in wat gezonde voeding is en welke effecten voeding heeft op je lichaam. Overgewicht verliezen komt uiteraard wel aan bod. Wil je van je overtollige kilo’s af, dan is de verstandigste manier om je dagelijkse calorie inname wat te verminderen. Een paar honderd calorieën per dag, meer niet. Dat is snel bereikt: een tot twee glazen fris of wijn minder, enkele tussendoortjes laten staan. Eet vooral gezond en gevarieerd, met veel groente en fruit, voldoende vis, mager vlees en magere zuivelproducten. Drink genoeg vocht en wees matig met suiker en alcohol. Zorg daarnaast nog dat je elke dag zeker een half uur intensief beweegt en je zult langzaam maar zeker je overgewicht zien verminderen. Je lichaam komt niet in opstand, je hebt geen hongergevoel en je krijgt al je benodigde voedingsstoffen binnen.”

Een mooiere huid door specifieke voeding? Hij gelooft het niet..

Kok trapt in zijn boek een hele hoop populaire opvattingen over voedsel omver. Zo beweren heel veel mensen dat eten na acht uur ’s avonds zou zorgen voor gewichtstoename. Kok ontkracht dat. Het gaat om de hoeveelheid calorieën die je dagelijks verorbert, niet om het tijdstip waarop je dat doet. Waar dat verhaal dan vandaan komt? Waarschijnlijk omdat hetgene wat je ’s avonds wegsnaaid extra calorieën zijn, calorieën die je bovenop je normale dagelijkse portie gooit. En daardoor kom je natuurlijk wél aan.

Tegenwoordig horen we ook veel over ‘een mooiere huid van binnenuit’. Door het eten van bepaalde voedingsmiddelen en voedingssupplementen zou je huid enorm opknappen en veel mooier worden. Helaas. Volgens Kok is dat niet bewezen. Bepaalde voedingsstoffen eten om op die manier een mooiere huid te krijgen is volgens hem niet mogelijk: “Nee, dat je een mooiere huid zou krijgen door bijvoorbeeld veel haring of frambozen te eten is onzin. Het is natuurlijk wel zo dat lichaamsorganen als hart, lever en hersenen veel baat hebben bij een gezond eetpatroon. De huid is ook een orgaan en de huidcellen hebben ook de juiste voedingsstoffen nodig. Gezond eten en veel bewegen – dat vindt je hele lijf en dus ook je huid heel plezierig.”

Kok en Scholtens geven in hun boek op heldere wijze zinnig advies over gezonde voeding, bewegen, gewicht en gezondheid. Het boek is daardoor een aanrader voor iedereen die zijn of haar lijf graag gezond wil houden – en wie wil dat nou niet? Ook mensen die zich zorgen maken over hun gewicht en daar graag op een gezonde en vooral doeltreffende manier iets aan willen doen zouden dit boek moeten lezen. De adviezen die Kok en Scholtens geven zijn vele malen zinniger dan al die rare modediëten die om de haverklap in de media opduiken. Niet alleen dat: een gezonde, redelijke mannier van eten is veel makkelijker vol te houden, is veel gezonder, smakelijker en op lange termijn ook veel effectiever. Moelijk is het niet. Laat al die rare diëten voor wat ze zijn. Ga gewoon weer eten zoals eten bedoeld is. Groente, fruit, volkorenproducten, veel vis, magere yoghurt, wat vlees en wat kaas, noten en goede olie. Smakelijk en gezond.

Frans Kok en Broer Scholtens, Gezond eten, gewoon doen, goede voeding volgens de wetenschap, Uitgeverij Bert Bakker, ISBN 978 90 351 3625 0