INCI naam: Alcohol of Alcohol denat.
Chemisch gezien zijn er meerdere verbindingen die onder alcohol vallen. Dat zijn de stoffen die één of meerdere hydroxygroepen tellen. Het is een brede groep verbindingen met vrij uiteenlopende eigenschappen en verschillende toepassingen binnen de cosmetica, wat het niet mogelijk maakt om ze allemaal als één groep te beschrijven.
Ethanol
Van de andere kant wordt de naam ‘alcohol ‘ vaak bedoeld om één concrete stof aan te duiden, nl. ethanol of ethylalcohol. Deze kennen wij allemaal, want het zit in elke alcoholische drank. Ethanol wordt binnen cosmetica aangeduid met de INCI naam alcohol. Dit artikel gaat ook alleen over ethanol in cosmetica. Voor andere stoffen, die chemisch gezien alcoholen zijn, maar niets te maken hebben met ethanol, zie aparte vermeldingen zoals bijv.: glycerine (ook wel glycerol genoemd), propyleenglycol, dipropyleenglycol en cetylalcohol; deze laatste behoort tot de klasse van ‘vetalcoholen’.
Ethanol kan op twee manieren worden geproduceerd – synthetisch en door middel van fermentatie van suiker of zetmeelrijke planten zoals granen, aardappelen en suikerbiet. De laatste is ook geschikt voor gebruik in cosmetica en de levensmiddelenindustrie. Over ethanol, dat in vorm van alcoholische dranken wordt gebruikt, heft de Belastingsdienst een accijns. Ethanol die niet voor consumptie is bedoeld kan daarom worden gedenatureerd. Dat wil zeggen, dat er stoffen worden toegevoegd die het onmogelijk maken om ethanol als drank te nuttigen. Meestal zijn het bittersmakende of onaangenaam ruikende stoffen.
Alcohol denat
Als gedenatureerde alcohol in cosmeticaproducten zit, wordt het aangeduid als Alcohol denat. op de INCI lijst. Toch lukt het men om het ethanol uit de hoogalcoholhoudende cosmetica te isoleren om het vervolgens te nuttigen. Er is een ophef geweest in april 2012 over de pubers uit de VS, die in het ziekenhuis zijn beland na het nuttigen van ethanol verkregen uit de desinfecterend handgel.
Ethanol wordt grotendeels gebruikt als een oplosmiddel. Alle etherische oliën en de meeste geurstoffen lossen niet in het water op, maar wel in ethanol, wat het een basisstof maakt in de parfumerie. Ook de vele bio-actieve stoffen die van planten afkomstig zijn worden in vorm van tinctuur (een alcoholisch aftreksel) verwerkt in een cosmetisch product. Afhankelijk van de toepassing en verwerkte stoffen wordt er meestal gezocht naar het optimale mengsel van verschillende oplosmiddelen.
Ethanol kan er ook voor zorgen dat sommige bio-actieve stoffen beter de huid binnen kunnen dringen, omdat het de huidbarrière kan beïnvloeden.
Bacteriedodend
Een andere toepassing van ethanol is gebaseerd op zijn bacteriedodende eigenschappen. Daarvoor wordt het gebruikt in aftershaves, mondwaters, hygiënische producten/doekjes voor handen en sommige deodorants. Oude cosmeticaboeken adviseren daarom hoogalcoholhoudende lotions voor het probleemhuid. Volgens de moderne inzichten kan zo’n product de probleemhuid verergeren of juist veroorzaken. Aanwezigheid van ethanol in de formule kan ervoor zorgen dat er minder conserveermiddelen kunnen worden gebruikt. Voor parfums, bijvoorbeeld, (waar meestal boven 60% alcohol in zit) hoeven geen andere conserveermiddelen te worden gebruikt.
Ethanol werkt ook de schuimvorming tegen en kan worden gebruikt om te voorkomen dat een cosmetisch product gaat schuimen waar het onnodig is. Daarnaast beïnvloedt het de dikte van vloeistoffen en kan een product minder stroperig maken.
De veiligheid van ethanol staat nu breed ter discussie. Er zijn vele geluiden dat ethanol de huid kan uitdrogen en daarom moet worden verbannen in de cosmetica. Daarbij worden er vaak alle alcoholen op één hoop gegooid.
De concentratie bepaald
Ethanol kan de huid inderdaad uitdrogen, maar dat gebeurt alleen wanneer het in hoge concentraties op de huid wordt toegepast. Vroeger werd pure ethanol ook gebruikt voor de chemische peeling. Ook kan bijv. aftershave of andere producten met een hoog percentage ethanol de huid inderdaad uitdrogen, omdat het de huidbarrière aantast en daardoor irritatie kan veroorzaken. Maar net als bij vele andere stoffen het geval is, hangt het effect van ethanol op de huid sterk van de concentratie af. Bij minder dan 5 % ethanol in een cosmetisch product is de uitdrogende werking vrij nihil en geeft vaak een verkoelend, verfrissend gevoel op de huid.
Er bestaat wel een groep mensen die geen ethanol kan verdragen, doordat hun lichaam het niet kan afbreken. Het kan een aangeboren toestand zijn door gebrek aan bepaalde enzymen. Ook kan het worden veroorzaakt door bepaalde medicijnen tijdens een therapie bij alcoholverslaving. Deze groep mensen moet oppassen met ethanol in cosmetische producten.
Lees het cosmetica woordenboek
