Heb ik genoeg pigment ter bescherming?
Je huidtype bepaalt dus hoe lang je in de zon kan zitten zonder te verbranden. Dit is dan de periode waarin het zelfbeschermende vermogen van de huid het uv-licht nog kan afweren. Daarna moet het anti-zonnebrandmiddel met beschermingsfactor de taak overnemen. Alles is er namelijk op gericht om verbranding van de huid te voorkomen. Daarin schuilt namelijk het meeste gevaar.
Om te kunnen bepalen welke factor geschikt is voor welk huidtype, moet je eerst het huidtype weten. Overigens wordt er in vaktermen niet over huidtype, maar over fototype gesproken, omdat het hier niet over het aanzien van het huidoppervlak gaat, maar over de lichtgevoeligheid van de huid (foto=licht). Hoe lichter de huid, hoe minder melanine er dus aanwezig is.
Er worden zes typen onderscheiden:
Type I: Een zeer lichte huid, met sproeten, rossig tot lichtblond haar en grijsblauwe ogen. Dit type verbrandt zeer snel (na 5 tot 10 minuten) en wordt nauwelijks tot niet bruin, maar wel rood. Opvallend veel Engelsen voldoen aan dit type.
Type II: Een lichte huid, met vaak (donker)blond haar en blauwe tot blauwgroene ogen. Dit type verbrandt snel (na 10 tot 20 minuten) en wordt langzaam bruin. Veel Nederlanders vallen onder dit type.
Type III: Een licht getinte huid, met licht- tot donkerbruin haar en vrij donkere ogen. Dit type verbrandt zelden en anders alleen langzaam (na 15 tot 25 minuten) en wordt gemakkelijk bruin. Dit huidtype past bij mensen uit midden-Europa.
Type IV: Een getinte huid, met donker haar en donkerbruine ogen. Dit type verbrandt bijna nooit en anders alleen langzaam (na ca. 30 minuten), is van nature al bruin en wordt snel donkerder van kleur in de zon. Mensen uit de Mediterrane landen vallen in deze categorie.
Type V: Een donkere huid, met donker tot zwart haar en donkere ogen. Dit type bruint zeer goed en verbrandt nooit. Mits: dit type in zijn natuurlijke omgeving verblijft. Dan is deze huid volledig gewend aan de zonkracht in die omgeving. Blijft iemand met dit type huid langere tijd op het Noordelijk halfrond, dan zal deze huid toch ook verbranden, omdat ze nou eenmaal niet meer gewend is aan krachtige uv-straling. Het gaat hier om Aziatische mensen.
Type VI: Een donkere huid, met zwart haar en donkere ogen. Dit type bruint zeer goed en verbrandt eveneens nooit, mits dezelfde omstandigheden gelden als bij het type V. Het betreft hier mensen van het negroide ras.
Wanneer is de zelfbeschermingstijd op?
De truc van het zonkrachtgetal, een rekensom
Zoals gezegd vallen de meeste Nederlanders onder het type II, maar als we naar het gemiddelde voor heel Europa kijken, is het type III veruit de grootste groep. Mensen van het type II kunnen dus ongeveer 20 minuten in de zon kunnen zitten zonder te verbranden, zonder gebruik van een antizonnebrandmiddel. Maar dit echt globaal genomen, een beetje natte vingerwerk dus. Is het je namelijk wel eens opgevallen dat je de ene dag sneller verbrandt dan de andere dag? Dit heeft te maken met de kracht van de zon: die stralingssterkte wisselt namelijk per dag!
Om nu te kunnen bepalen hoe lang iemand in de zon kan zitten zonder te verbranden, is een rekensommetje bedacht: het zonkrachtgetal. Elk type correspondeert met een eigen zonkrachtgetal:
Type I: 60
Type II: 100
Type III: 200
Type IV: 300
De zonsterkte is geen dag hetzelfde
Zoek vervolgens uit hoe krachtig de zonnestraling op deze dag is via de website van het knmi (www.knmi.nl), of via NOS-teletekst. Dit cijfer varieert van 1 tot en met 10.
Als je onder het type II valt is jouw zonkrachtgetal dus 100. Vertelt het KNMI vandaag dat de zonkracht 4 is, dan deel je die 100 door 4 (100:4=25). De uitkomst is dat je dus op deze specifieke dag 25 minuten in de zon kunt zitten zonder te verbranden. Dit kun je dus verlengen door een antizonnebrandmiddel met beschermingsfactor te gebruiken.
Verbranden: niet altijd zichtbaar
Overigens moet je nooit alleen maar afgaan op het rood worden van de huid. Het rood worden is dan wel een zichtbaar teken van verbranding, maar er is ook een onzichtbaar teken: het gevoel van een zeer warme, prikkelende huid. Ook dan ben je verbrandt! Vooral bij mensen met meer pigment, dus met donkerder huiden (Mediterrane, Aziatische en Negroide typen) komt dit vaak voor. Je ziet het niet, maar je voelt het wel.
Als je geen of nauwelijks pigment hebt?
Als je van nature een zeer lichte huid hebt met maar weinig melanine of te maken hebt met een huidaandoening waarbij het pigment uit de huid verdwijnt (Vitiligo) dan is het vermijden van huidverbranding een serieuze taak. Deze huid moet uit de zon blijven, of bedekt zijn met kleding en een sunblock. Verbranding leidt immers tot DNA-schade en een verhoogd risico van huidkanker. Wijs deze mensen er ook op dat een natte huid extra kwetsbaar is voor verbranding.
Over andere pigmentatiestoornissen…
Sproeten, ouderdomsvlekken en melasma
Niet alleen witte pigmentloze plekken zoals Vitiligo vragen om extra aandacht in de zon, ook sproeten, ouderdomsvlekken en het zg. zwangerschapsmasker (melasma) hebben extra bescherming nodig. Vooral om nog donkerder verkleuring te voorkomen. Het gaat hier immers om pigmentconcentraties die zich als een donkere vlek of stip laten zien op de huid (hyperpigmentaties). Sproeten zijn aangeboren en vooral te zien op de lichte huiden. De ouderdomsvlek is een vorm van zonschade. Een pigmentstoornis die zich in de loop van het leven laat zien op de huid (gezicht, armen) als een donkerder vlek, meestal bij mensen die overmatig in de zon hebben gezeten. Melasma is een pigmentstoornis die zichtbaar wordt dankzij uv-straling en wordt aangewakkerd door hormonen (zwangerschap of de pil) of door antibiotica (tetracyclines!). Bescherming met een sunblock en/of uit de zon blijven zorgt ervoor dat deze pigmentplekjes niet donkerder worden.
(Deze informatie komt uit een boekje dat Monique Lindeboom enkele jaren geleden voor Biodermal heeft geschreven.)
